“avtomatlashtirishning texnik vositalari” fanidan leksiyalar kursi

Fon-neyman arxitekturasining asosiy afzalligi
– MPT qurilmalarining 
soddalashishida bo‘lib, chunki faqat bitta umumiy xotiraga murojaat amalga 
oshiriladi. Undan tashqari, xotiraning yagona umumiy hududidan foydalanish dastur 
bilan axborotlar hudud resurslarini operativ ravishda taqsimlash va qayta taqsimlash 

---

110 
imkonini beradi, bu esa dasturni loyihalashtiruvchi nuqtai nazaridan jiddiy afzalliklar 
beradi. Stekni umumiy xotiraga joylashtirilishi uning qiymatlariga egalik qilishni 
yengillashtiradi. Shuning uchun Fon-Neyman arxitekturasi tasodifan emas albatta 
universal kompyuterlarning va shu jumladan shaxsiy kompyuterlarning ham asosiy 
arxitekturasi bo‘lib qolgan. 
9.2-chizma. Fon-neyman arxetekturali MPT tarkibi. 
Garvard arxitekturasining asosiy xususiyati
– bu axborotlar va buyruqlarni 
saqlash uchun alohida manzillar maydonini ishlatilishidadir, 9.3-chizmada 
keltirilganidek. 
Garvard arxitekturasi deyarli 1970 yillarning oxirigacha ishlatilmagan edi, bu 
arxitektura alohida bo‘lgan boshqarish tizim loyihalashtiruvchilariga aniq ustunliklar 
berishini ishlab chiqaruvchilar tushunib yetmagunlariga qadar. 
Gap shundaki, turli obektlarni MPT yordamida boshqarishda ishlatishdagi 
tajribalarga asosan ko‘pchilik boshqarish algoritmlarni joriy etilishida Fon-Neman 
arhitekturasining moslashuvchanlik va universallik kabi afzalliklari katta axamiyatga 
ega bo‘lmay qoladi. Real boshqarish dasturlarining tahlili ko‘rsatdiki, oraliq 
natijalarni saqlash uchun ishlatiladigan MK axborotlar xotirasini zarur bo‘lgan 
sig‘imi, odatda, dasturlarga talab etiladigan sig‘imidan bir darajaga kam bo‘lar ekan. 
Bu sharoitda yagona manzillash maydonini ishlatilishi buyruqlar o‘lchamini 
(formatini) oshishiga olib keldi, sababi operandlarning manzillash uchun razryadlar 
sonini oshirilishidir. Alohida sig‘imi jihatidan katta bo‘lmagan axborotlar xotirasini 
ishlatilishi esa buyruqlar uzunligini qisqartirilishiga va axborotlar xotirasida 
axborotlarni qidirishni tezlashtirishga olib kelishiga sababchi bo‘ldi. 
Xotira xududi 
Dasturlar 
ДХҚ (ОХҚ) 
Axborotlar 
ОХҚ 
Stekli 
ОХҚ 
Xotirali 
interfeys 
bloki 
Markaziy 
protsessor va 
ichki registrlar 
Buyruqlar 
deshifratori
МШ 
АШ 
БШ 

---

111 
Undan tashqari, Garvard arxitekturasi dasturlarning bajarilishini Fon-Neyman 
arxitekturasiga nisbatan parallel operatsiyalarni joriy etish imkoniyatining hisobiga 
ancha yuqori tezlikni taʻminlaydi. Keyingi bajariladigan buyruqni tanlashni avval 
tanlangan buyruqni bajarish bilan bir vaqtda amalga oshirilishi mumkinligi va 
buyruqni tanlash vaqtida protsessorni to‘xtatishning hojati yo‘qligi. Operatsiyalarni 
bu usulda joriy etilishi turli buyruqlarni bir xil taktlar sonida bajarilishini taʻminlaydi, 
bu esa sikllarni bajarilish vaqtini va dasturning xavfli qismlarini ancha oddiy aniqlash 
imkonini beradi. 
9.3-chizma. Garvard arxitekturali MPT tarkibi. 
Hozirgi 
zamon 
8-razryadli 
mikrokontrollerlarning 
ko‘pchilik 
ishlab 
chiqaruvchilari Garvard arxitekturasidan foydalanadilar. Ammo Garvard arxitekturasi 
ba’zi bir dasturiy amallarni joriy etishda yetarli darajada moslashuvchang emas. 
Shuning uchun turli arxitekturada bajarilgan MK o‘zaro solishtirishda aniq ilovaga 
tatbiqan amalga oshirish kerak bo‘ladi.