“avtomatlashtirishning texnik vositalari” fanidan leksiyalar kursi

Kompyuter 
ra’zyomining 
kontakti 
Signal 
I/O 
Printer 
ra’zyomining 
kontakti 
1 
-STROBE 
O 
1 
2 
D0 
O 
2 
3 
D1 
O 
3 
4 
D2 
O 
4 
5 
D3 
O 
5 
6 
D4 
O 
6 
7 
D5 
O 
7 
8 
D6 
O 
8 
9 
D7 
O 
9 
10 
-ACK 
I 
10 
11 
BUSY 
I 
11 
12 
PE 
I 
12 
13 
SLCT 
I 
13 
14 
-AUTO FD 
O 
14 
15 
-ERROR 
I 
32 
16 
-INIT 
O 
31 
17 
-SLCT IN 
O 
36 
18…25 
GND 
- 
16, 17, 19…30, 33 
24.7. jadval. Centronics ra’zyomlarining kontaktlarini vazifalari. 
Centronics interfeys signallarining vazifalari quyidagilardan iborat : 
-D0…D7 – kompyuterdan printerga axborot uzatish uchun 8- razryadli 
axborotlar shinasi (ikki yo‘nalishli axborotlarni uzatish imkoniyati ham inobatga 
olingan). 

---

368 
- STROBE – axborotlarni stroblash signali. Axborotlar bu signalning oldi va 
orqa frontlari bilan ham haqiqiydir. Bu signal qabul qiluvchiga (printerga) axborotlar 
shinasidan axborolarni qabul qilish mumkinligi haqida xabar beradi. 
- ACK – axborotlarni qabul qilinganligini tasdiqlash signali va qabul 
qiluvchining (printerni) keyingi axborotni qabul qilishga tayyorligini bildiradi. Yani 
asinxron almashuv amalga oshiriladi. 
- BUSY – signal printer olingan axborotga ishlov berish bilan bandligini 
bidiradi va keyingi axborot qismini qabul qilishga tayyor emasligini anglatadi. 
Printerni off-line holatiga o‘tganda ham xatolikda va qog‘oz yo‘q bo‘lganda ham 
faol. Kompyuter yangi uzatish siklini faqat -ACK signali va BUSY signalini 
olingandan so‘ngina boshlaydi.
- AUTO FD – qatorni avtomatik ravishda o‘tkazish signali. Uni olgach, 
printer koretkani matnni keyingi qatoriga o‘tkazadi. 
Boshqa signallar shart emas. 
-PE – qog‘oz tamom bo‘lganligi haqida xabar beruvchi signal. Kompyuter uni 
olgach kutish ish tartibiga o‘tadi. Agarda printerga qog‘oz varog‘i qo‘yilsa, u holda 
signal olib tashlanadi.
- SLCT – qabul qiluvchining tayyorlik signali. Uning yordamida printer u 
tanlanganligi va ishga tayyorligi haqida xabar beradi. Ko‘pchilik printerlarda u 
doimiy yuqori qiymatga ega. 
- SLCT IN – signal, uning yordamida kompyuter printerga u tanlanganligi va 
axborot uzatish boshlanishi haqida xabar beradi. 
- ERROR – printerning xatoligi haqidagi signal. Ichki xatolikda, printerni off-
line xolatiga o‘tishda yoki qog‘oz yo‘q bo‘lganda faol. Ko‘rinib turibtiki, ko‘p 
signallar bir birini takrorlaydilar. 
-INIT – printerni initsializatsiya (dastlabki holatga o‘tkazish) signali. Uning 
uzunligi 2,5 mks dan kam bo‘lmagan vaqtni tashkil etadi. U bilan bosma buferini 
tozalash ham amalga oshiriladi. 
24.7-chizmada axborotlarni uzatish siklining vaqt diagrammasi keltirilgan. 

---

369 
Axborotni uzatish sikli boshlanishidan oldin kompyuter BUSY va -ACK 
signallari olib tashlanganligiga ishonch hosil qilishi kerak. Shundan so‘ng axborotlar 
beriladi, strob hosil qilinadi, strob olib tashlanadi, va axborotlar ham olib tashlanadi. 
Printer tanlangan jadallikda axborotlarni qabul qilib ulgurishi kerak bo‘ladi. Printer 
strobni qabul qilganda BUSE signalini hosil qiladi, axborotlarga ishlov berib 
bo‘lgach -ACK signalini havola qiladi, BUSE signalini olib tashlaydi va -ACK 
signalini olib tashlaydi. Shundan so‘ng yangi sikl boshlanishi mumkin bo‘ladi. 
24.7-chizma. Centronics dan axborotlarni uzatish siklining vaqt diagrammasi. 
Standart bo‘yicha ulovchi kabelning maksimal uzunligi – 18 m. Almashuvning 
maksimal tezligi – 100 Kbayt/s. 
Centronics interfeysi signalni qabul qilish va hosil qilish uchun unga ajratilgan 
kiritish/chiqarish portlarni yozish va o‘qish orqali amalga oshiriladi. Kompyuterda 
Centronics ning uchta porti ishlatilishi mumkin, ular quyidagicha belgilanadi LPT1 
(asos manzili 378), LPT2 (asos manzili 278) va LPT3 (asos manzili 3BC). 
Portning asos manzili printerga axborotlar baytini uzatish uchun ishlatiladi. 
Yo‘llardagi o‘rnatilgan axborotlarni shu portning o‘zidan o‘qib olish mumkin. 
Keyingi manzil (asos +1) printerning holat bitlarini o‘qish uchun xizmat qiladi 
(3 bit –ERROR signaliga mos, 4 bit SLCT signaliga mos , 5 bit PE signaliga mos, 6 
bit -ACK signaliga mos va 7 bit BUSY signaliga mos). Oxirgi ishlatiladigan manzil 
(asos +2) printerni boshqarish bitlarini yozish uchun ishlatiladi (0 bit -STROBE 
signaliga mos, 1 bit –AUTO FD signaliga mos, 2 bit -INIT signaliga mos, 3 bit -
SLCT signaliga mos va nixoyat 4 bit birga teng bo‘lib printerdan uzilishga ruxsat 
beradi). 
<500 
>2500 
<500 
<500 
D0…D7 
STROBE 
BUSE 
ACK 

---

370 
Kompyuter bilan qaysidir boshqa qurilmani (printerni emas) LPT porti orqali 
ulanishida signallarning vazifasi va almashuv tartibi boshqacha bo‘lishi mumkin, 
lekin u holda tanlangan almashuv protokollarni joriy etish uchun maxsus dasturiy 
drayver zarur bo‘ladi. Nostandart tashqi qurilmalarni loyihalashtirishda kompyuter 
bilan Centronics orqali ulanishlarda, signallarning vazifasini va almashuv 
protokollarini mustaqil ravishda tanlash mumkin bo‘ladi.