Avtomatlashtirilgan

10-Zamonaviy katta hamda kichik kompyuterlar va ularning turlari.
Kompyuter (ing. computer — hisoblayman), EHM (Elektron Hisoblash Mashinasi) — oldindan berilgan dastur (programma) boʻyicha ishlaydigan avtomatik qurilma. Elektron hisoblash mashinasi (EHM) bilan bir xildagi atama. Biroq, K. hisoblash ishlarini bajarishdan tashqari uning funksiyasi ancha keng. EHMlarning rivojlanishida K. ning bir necha avlodlarini koʻrsatish mumkin. Bu avlodlar element turlari, konstruktiv-texnologik xususiyatlari, mantiqiy tuzilishi, dastur taʼminoti, texnik tafsilotlari, texnikadan foydalanishning qulaylik darajasi bilan bir-biridan farq qiladi. K.ning dastlabki avlodida (Ural-1, Minsk-2, BSEM-2) asosiy element elektron lampa boʻlgani uchun u juda katta joyni egallagan edi. Soʻngra bu lampa oʻrnida tranzistorlar ishlatilgan K. (Razdan-2, M-220, Minsk-22 va boshqalar), integral mikrosxemalar ishlatilgan K. (IBM-360, 1BM-370, (AQSH), YESEVM (Rossiya) va boshqa, integratsiya darajasi katta boʻlgan integral sxemalar urnatilgan shaxsiy K.lar paydo boʻldi. Shaxsiy K. (mikro va-mikro EHM) tushunchasi 20-asr 70-yillar oxiridan boshlab keng tarqala boshladi. Shaxsiy K.ning keyingi avlodlarida mikroelektron va biosxemalardan foydalanildi; ularning hajmi kitob kattaligidek hajmgacha kichraydi, massasi esa 3,5 kg gacha kamaydi. 1981-yil IBM (Ay-Bi-Em) firmasi shaxsiy K.ning yanada takomillashgan modellarini ishlab chiqara boshladi.
11-Zamonaviy klaviaturalar va ularning asosiy texnik-iqtisodiy ko’rsatkichlari (XT, AT, kengaytirilgan, ergonomik).
Klaviaturaning asosiy yoki alfavit tugmalari 57 ta tugmadan iborat bo‗lib, 37 lotin harf va belgilar, 10 raqam va 10 maxsus tugmalar. Ko‗p tugmalarda bir nechta belgilar yozilgan. Har xil rangda yozilgan harflar, belgilar har xil til standartiga mosligidir. Til standartini o‗zgartirish klaviaturalarda har xil (o‗ng [Alt] Q [Shift], ikkita [Shift], o‗ng [Ctrl] Q [Shift] tugmalarni birga bosish orqali). Maxsus tugmalar [Shift] - agar siz harflar tugmasini bosgangiz u holda kichik harf kiritiladi, agar sizga katta harf kerak bo‗lsa u holda maxsus [Shift] tugmani bosib, qo‗yvormasdan shu xarf tugmasini bosishiz kerak (masalan, [Shift]
bosilsa ekranda "A" hosil bo‗ladi). Agar bitta rang bilan bir nechta belgilar yozilgan bo‗lsa, u holda ulardan pastkidagi asosiy, yuqoridagi passiv deb nomlanadi. Tugmani bosganizda asosiy belgi kiritiladi. Agar sizga passiv belgi kerak bo‗lsa, u holda siz maxsus tugmani bosib, qo‗yvormasdan belgi tugmasini bosishiz kerak (masalan, [Shift] Q [1] bosilsa ekranda "!" hosil bo‗ladi). [Ctrl] va [Alt] - shu tugmalarni bosib turib boshqa tugmani bosganimizda har xil amallar bajariladi. [Caps Lock] - bu tugma yordamida [Shift] bosilib turgan holatini (faqat harflar uchun) yoqamiz yoki o‗chiramiz. [Tab] - keyingi bo‗limga yoki qismga o‗tish. [Backspace] - oldin (chapda) joylashgan bitta belgini o‗chirish uchun foydalaniladi. [Enter] - yangi satrga o‗tish yoki ma‘lumotlarni kiritish (ba‘zi bir klaviaturalarda (Return) yoki (SR)). [Esc] - oxirgi xarakatdan voz kechish.