Avtomatlashtirilgan

ekspert tizimlari Ular ma'lum bir sohada inson mutaxassisining qaror qabul qilish qobiliyatini taqlid qiluvchi kompyuter tizimlari deb ta'riflanadi. Qarorlar qabul qilishning murakkab muammolarini ishonchli va interaktiv tarzda hal qilish uchun ular evristik strategiyalardan va faktlardan foydalanadilar.
Ular juda murakkab muammolarni hal qilish, bilim bazalari orqali fikr yuritish uchun mo'ljallangan. Protsessual kod bilan ifodalanishdan ko'ra, ular buni asosan If-then qoidalari bilan bajaradilar.
Ular o'zlarini ifoda eta oladilar va ba'zi bir bilim sohalari haqida mulohaza yuritadilar, bu esa umuman inson mutaxassisi talab qiladigan ko'plab muammolarni hal qilishga imkon beradi. Mutaxassis tizimlari bugungi sun'iy intellekt, chuqur o'rganish va mashinada o'rganish tizimlarining o'tmishdoshlari bo'lgan.
191. Ekspert tizimlarlarda yechimni izlash usullari.
Ekspert tizimlarlarda yechimni izlash usullari. Izlashga asoslangan masalalarni yechish usullari psixosomatikadagi psixotashxisdan bog‘liq, shuningdek, boshqa tizimlarga ham bog‘liq. Masalalarni yechish nuqtai nazaridan predmet sohaning muhimligini quyidagi parametrlar bilan harakterlash mumkin: - yechim izlanadigan fazo hajmini aniqlovchi o‘lcham; - soha o‘zgaruvchanligi, vaqt va fazo sohasining o‘zgarish darajasi bilan harakterlanadi (bu yerda statik va dinamik sohalarni ajratamiz); - sohani tasvirlovchi modelning to‘liqligi, berilgan sohani tasvirlashda qo‘llaniladigan modelning adevaktligini xarakterlaydi. Odatda, agar model to‘liq bo‘lmasa, u holda predmet sohasida turli hususiyatlarini aks ettirish hisobiga birbirini to‘ldiruvchi ba’zi modellar sohani tasvirlash uchun ishlatiladi; - yechilayotgan masala haqidagi ma’lumotlarni aniqlash, ma’lumotlarning aniqlik (xatolik) va to‘liqlik (to‘liqsizlik) darajalarini harakterlaydi.
192. Ekspert tizimlarni yaratishning instrumental vositalari.
193. Ekspert tizimlarning tarkibi.
Statik strukturali tipdagi ET masalaning yechilishi vaqtida atrof-olamdagi ro`y berayotgan o`zgarishlarni hisobga olmagan holda ishlatiladi. Amaliyotda qo`llanilgan birinchi ETlar statik bo`lgan.
Tipik statik ET quyidagi asosiy komponentlardan iborat [1-3] (14.2-rasm):

1. Yechuvchi (intepretator);

   
   

2. Ishchi xotira (IX), shuningdek, MB deb ham nomlanadi;

   
   

3. Bilimlar bazasi (BB);

   
   

4. Bilimlarni hosil qilish komponenti (BHQK);

   
   

5. Tushuntiruvchi komponent (TK);

   
   Muloqotli komponent (MK).
   

MB (ishchi xotira) joriy vaqtdagi yechilayotgan masalada boshlang`ich va oraliq ma’lumotlarni saqlashga mo`ljallangan. Bu termin nomlanishi bo`yicha axborot-izlash tizim(AIT) va ma’lumotlar bazasini boshqarish tizim(MBBT)dagi termin bilan to`g`ri keladi, lekin saqlanayotgan ma’lumotlarning ma’nosiga ko`ra to`g`ri kelmaydi.

. Statik ETning strukturasi.

Bilimlar bazasi(BB) ETda qaralayotgan sohani tasvirlovchi uzoq muddatli ma’lumotlarni saqlash uchun mo`ljallangan.
Yechuvchi ishchi xotiradagi boshlang`ich ma’lumotlar va MBdagi bilimlaridan foydalanib, shunday qoidalar ketma-ketligini shakllantiradiki, ularni boshlang`ich ma’lumotlarda qo`llaganda masalaning yechimiga olib keladi.
Bilimlarni hosil qilish(to`plash) komponenti foydalanuvchi – ekspert tomonidan amalga oshiriluvchi bilimlar bilan ETni to`ldirish jarayonini avtomatlashtiradi.
TK tizim qanday qilib yechimga ega bo`lganligi (yoki nima sababdan tizim yechimga ega emasligi)ni va expertga tizimni sinovdan o`tkazish va olingan natijaga foydalanuvchining ishonchini oshirishda yordam beradigan qanday bilimlardan foydalanganligini tushuntiradi.
MK masalasini yechish mobaynida bilimlarni hosil qilish va ishning natijalarini tushuntirish jarayonida foydalanuvchi bilan do`stona muloqotni tashkillashtirishga mo`ljallangan.

194. Ekspert tizimni yaratishning bosqichlari.