Avtomatlantirish va boshqaruv

Murakkab  tizim  –  bog‘langan  elementlardan  tashkil  topgan  va  maqsadga 
intilayotgan  ob’ektdir.  Bu  ta’rif  faqat  murakkab  tizimlarni  o‘zida  qamrab  oladi. 
Masalan,  Toshkent  davlat  yuridik  universiteti  oliy  ma’lumotli  yuridik  kadrlarni 
tayyorlash tizimi sifatida quyidagi bir biri bilan bog‘liq bo‘lgan va ierarxik tuzilma 
orqali  bog‘langan  elementlardan  tashkil  topgan:  rektor,  prorektorlar,  kafedralar, 
talabalar  va  h.k.  Bu  tizim  quyidagi  maqsadga  intiladi  -  yuqori  malakali  kadrlarni 
tayyorlash,  ya’ni,  boshqacha  qilib  aytganda,  “ob’ekt  miqyosida  maqsad 
dasturlangan”.  Har  qanday  murakkab  tizim  quyidagi  to‘rtta  tushuncha  orqali 
ifodalanadi: sub’ekt, ob’ekt, muammo (masala) va tezaurus.  
Sub’ekt  deb  ob’ektning  iste’molchisiga  aytiladi.  Masalan,  avtomobilni 
ob’ekt, xaydovchisini esa sub’ekt desa bo‘ladi. Universitetning sub’ekti – jamiyat, 
chunki universitet o‘z faoliyati bilan jamiyatga naf keltiradi. Sub’ekt ba’zi tizim-
larda  ajralmas,  ba’zilarida  esa  ajralgan  bo‘lishi  mumkin.  Agar  sub’ekt  va  ob’ekt 
ajralmas  bo‘lib  tizimni  shakllantirishsa  va  uning  tashqi  muhiti  umuman  inobatga 
olinmasa, bunday tizim yopiq tizim deyiladi.  
Agar tashqi muhit tizim holatiga ta’sir qilsa va bu hol inobatga olinsa, u holda