Avtomatlantirish va boshqaruv

Tekshirish kompyuterini texnologik jarayon (uskunalar) bilan o'zaro bog'lash 
sxemasi: 
AC - analog signal; CS raqamli signal; DOS – teskari aloqa signali; Dasturiy 
ta'minot -operator konsoli; IM – ijro mexanizmlari. 
Kompyuterni  TP  bilan  o'zaro  bog'laydigan  apparat,  MPL  kommutatsiya 
qurilmasiga qo'shimcha ravishda quyidagilarni o'z ichiga oladi: 
  raqamli  kodni  bir  qator  impulslarga  aylantirish  uchun  impuls  generatori, 
masalan, qadamli dvigatellarni  boshqarish uchun; 
  bir ADC dan bir qator impulslarni kompyuter uchun raqamli kodga aylantirish 
uchun impuls hisoblagichi; 
  signallarni  konditsionerlar  bilan  sinash  va  sensorlardan  analog  signali 
yumshatish; 
  kirish  signalini  kompyuterning  kirish  darajasiga  aylantirish  uchun  mos 
keluvchi kuchaytirgichlar; 
  kirish / chiqish qurilmasi 
Jarayonni boshqarish tizimining ishlashi davomida, eng past darajadagi asosiy 
uzilishlar mumkin: 
 
a)  tizim  holati,  ma'lumotlarni  kiritish,  boshlash  buyrug'i, 
to'xtatish,  nazorat  dasturini  o'zgartirish  uchun  so'rov  qilish  uchun  operator 
tomonidan tashabbuslar; 
  turli  xil  kompyuterlar  o'rtasida  ma'lumotlar  almashinuvi  uchun  tizimning 
o'zidan uzilishlar; 
  TP  parametrlarini  boshqaruvchi  qurilmalardan  ma'lumotlarni  muntazam 
ravishda olish uchun taymer tomonidan o'rnatilgan uzilishlar; 
  real vaqt rejimida ob'ektga (TP) buyruqlar berishni to'xtatib turadi 

---

15 
Avtomatlashtirilgan  jarayonni  boshqarish  tizimining  past  darajadagi 
kompyuterlari  oltita  turdagi  fayllarda  mavjud  bo'lgan  ma'lumotlar  asosida 
texnologik uskunalarni nazorat qiladi: 
 
 
blanklarni dasturiy ishlov berish; 
 
texnologik  marshrutlar  (har  qanday  mashinani  ta'mirlashda  uskunalar 
ro'yxati, muqobil marshrutlar mavjud); 
 
texnologik  ko'rsatkichlar  (hosildorlik,  ishlov  berishning  aniqligi  va 
sifati va boshqalar); 
 
sun'iy yo'ldosh ma'lumotnomasi fayli (pallet); 
 
asbob kodi fayli (ularning holatini nazorat qilish uchun); 
 
jamoa muddati fayli (asbob o'zgarishini boshqarish uchun). 
 
Hozirgi vaqtda TPni boshqarishning ikki tur turi mavjud: 
 
 
texnologik  tsiklning  bosqichlari  ketma-ketligini  amalga  oshirilganda 
(aktuatorlarni yoqish va o'chirish); 
 
TP ko'rsatkichlarini sozlash (asosan asosiy operatsiyalar bo'yicha). 
TP  avtomatik  boshqaruv  tizimlari  har  ikkala  nazorat  turini  qo'llaydi.  Biz 
tarkibiy tuzilma tamoyili bo'yicha farq qiluvchi sanoat nazorat tizimlarining ikkita 
asosiy guruhini ko'rsatamiz. 
Texnologik  asbob-uskunalarning  markazlashgan  boshqaruv  tizimlari.  Ular 
orasida  yuqori  darajadagi  markaz  joylashgan  ikki  bosqichli  boshqaruv  tizimi 
mavjud. 
 
 

---

16 
 
 
Texnologik uskunalar to'g'ridan-to'g'ri raqamli nazorat qilish uchun markaziy 
(a)  va  markazsizlashtirilgan  (b)  sxemalar:  SD  -  ma'lumot  uzatish  usuli;  KDS  - 
masofaviy aloqa kanali 
Katta  hajmli  ommaviy  saqlash  qurilmasiga  ega  kompyuter,  bosimining 
ko'tarilishi  mashinalar  uchun  boshqaruv  dasturlari  saqlanadigan  joy.  Raqamli 
ma'lumotlar  uzatish  avtotransporti  orqali  SM  va  TsSMS  tizimining  uzoq  aloqa 
kanali C mashinalarining CNC-ga ulanadi va ularni real vaqtda boshqaradi. Operator 
tizimning  markazida  joylashgan  bo'lib,  TP  ishlab  chiqilishini  nazorat  qiladi, 
uskunaning normal ishlashini ta'minlaydi. 
Markazlashmagan  (taqsimlangan)  texnologik  uskunalarni  boshqarish 
tizimlari. Ular uch bosqichli boshqaruv tizimlari. Bunday tizimda yuqori darajadagi 
kompyuter ikkinchi darajali periferik mikrokompyuterlar guruhi bilan bufer xotirasi 
bilan bog'langan. Har bir mikrokompyuter bir nechta CNC mashinalarini boshqaradi 
(past  darajali).  Avtomatlashtirilgan  jarayonni  boshqarish  tizimining  strukturasi 
yuqori interferentsiya va xato tolerantligiga ega, chunki agar raqamli kompyuter va 
periferik mikrokompyuter o'rtasidagi ulanish buzilgan bo'lsa, ikkinchisiz avtonom 
boshqaruv  tizimi  (ish  faoliyatini  qisqartirish)  sifatida  ishlashi  mumkin. 
Mikroprotsessor qurilmalarini nazorat qilish tizimlarida qo'llash uskunalarni nazorat 
qilishning asosiy konfiguratsiyalarini ishlab chiqishga imkon berdi: kompyuterning 
soni  dasturiy  ta'minot  nazorati  (MPC);  to'g'ridan-to'g'ri  raqamli  nazorat  (CCB); 
adaptiv  boshqaruv  (ADU).  CNCda  an'anaviy  CNC  tizimining  o'rniga  mikro 
kompyuter  ishlatiladi,  bu  quyidagilarni  ta'minlaydi:  mashinani  boshqarish;  qayta 
ishlash jarayonidagi chayqovchiliklarni qoplash; asboblar holatini va parvarishlash 
diagnostikasi;  mashinada  nazorat  qilish  dasturini  tahrirlash;  ekstistentsiyalarning 
grafik taqdimoti; har xil interpolatsiya turlari va boshqalar.  
Raqamli  kompyuterlar  bilan  boshqarish  tizimlarining  sxemalarida  taqdim 
etilgan PCU tizimlari bir nechta afzalliklarga ega: 
 
dastur tashuvchisi va fotosuratkashni chiqarib tashlash; 

---

17 
 
kompyuter fayllari ko'rinishidagi nazorat dasturlarini qulay saqlash; 
 
hisoblash qobiliyatlari va boshqarish moslashuvchanligini oshirish; 
 
avtomatlashtirilgan 
boshqaruv 
tizimlari 
va 
kelajakdagi 
avtomatlashtirilgan korxonalarga o'tish imkoniyati. 
Adaptiv (o'zini moslasha oladigan) nazorat qilish tizimlari kompyuter nazorat 
qilish  majmualarida  ma'lum  chiqish  parametrlarini  o'lchash  va  o'lchash  natijalari 
(masalan, chiqib ketish va ovqatlanish tezligini nazorat qilish) asosida boshqarish 
harakatlarini  ishlab  chiqarishda  qo'llaniladi.  TP  sharoitida  asosiy  o'zgarish 
manbalari quyidagilar: 
 
ishlov berish jarayonida o'zgaruvchan geometriya; 
 
Ishlamaydigan materialning o'zgaruvchan qattiqligi; 
 
o'zgaruvchan qattiqlik; 
 
chiqib  ketish  vositasining  kiyinishi,  undagi  ovqatlanish  tezligini 
pasaytiradi; 
 
ish  qismidagi  havo  bo'shlig'ini,  ADU  vositasi  ovqatlanish  darajasini 
oshiradigan qo'yib yuborilganda. 
Sensor D (masalan, pyezoelektr element) ish qismini (3) mashinaning besleme 
tezligini  aniqlaydigan  kesma  t  chuqurligiga  qarab  asbobning  elastik  bosimini  (bu 
holatda, so'nggi tegirmon) miqdorini qayd etadi. 
Adaptiv boshqaruv tizimlari ikkita printsipga asoslangan: 
 
TP  samaradorlik  ko'rsatkichi  o'rnatilgan  optimallashtirish  bilan  ADP 
(masalan, chiqib ketish vaqtida olib tashlangan metallning birligi uchun hosildorlik 
yoki xarajatlar);