Avtomatlantirish va boshqaruv

Potensiometrli siljish datchigi 
Potensiometrli  datchik  eng  oddiy  siljitish  datchiki  hisoblanadi.  Datchik 
xarakatlanuvchi kontaktli reostat – о‘zgaruvchan rezistordir. Agar rezistorga manba 
kuchlanishi U0, berilsa xarakatlanuvchi kontakt (“chо‘tka”) siljiganda chо‘tka bilan 
manba qutblaridan biri orasidagi potensiallar farqi chо‘tka holatiga bogliq bо‘ladi. 
Rasm.  2.2.1  .  da  potenstometrli  datchik  ulanish  sxemasi  rasm..  2.2.1  b...da  esa 
ekvivalent hisoblash sxemasi keltirilgan. CHо‘tkani potensiometrga ulanish nuqtasi 
(nuqta S) rezistor qarshiligi R0 ni ikki qismga  – nuqta A dan S nuqtaga-cha va S 
nuqtadan V nuqtagacha bо‘ladi. Chо‘tka xolati A nuqtadan S nuqtaga-cha masofa X  
bilan aniqlanadi. Potensiometrning A nuqtadan V nuqtagacha tо‘liq ishchi uzunligi 
L ga teng. Qulaylik uchun chо‘tkaning nisbiy siljishini x = X/ L. ifodalaymiz. Agar 
potensiometr  qarshiligi  R0  uni  uzunligi  bо‘yicha  teng  taqsimlangan  bо‘lsa, 
potensiometr ayrim qismlaridagi qarshilik R R x AC * 0 = , *(1 ) 0 R R x CB = - 
tashkil qiladi.  Dastlab datchikni salt  yurishdagi  yuklama  rezistorini ulamagandagi 

---

30 
ishini kо‘ramiz. Bunday xolatda yuklamadagi tok tarmoqlanmaydi va chiqishga AS 
qismdagi kuchlanish tushuvi keladi.