Avtomatika va elektrotexnologiya

Dinamik o‟zgaruvchilar 
Dinamik  o‘zgaruvchi  deb,  o‘zgaruvchi  uchun  xotiradan  ajratiluvchi  joy  dastur 
ishlayotgan vaqtda aniqluvchi o‘zgaruvchilarga aytiladi. 
Dinamik  o‘zgaruvchilar  uchun  xotirani  belgilash  new  protsedurasi  yordamida  amalga 
oshiriladi. New protsedurasi  xotiradan joy ajratilishi  kerak bo‘lgan o‘sha  tipdagi  o‘zgaruvchini 
ko‘rsatuvchi bitta parametrga ega. Masalan, agar p real tipiga ko‘rsatkich bo‘lsa, u holda new(p) 
protsedurasining bajarilishi natijasida real tipidagi o‘zgaruvchi uchun xotiradan joy ajratiladi va 
p o‘zgaruvchi-ko‘rsatkich ushbu o‘zgaruvchi uchun ajratilgan xotira manzilini saqlaydi. 
Dinamik  o‘zgaruvchilar  nomga  ega  emas,  shuning  uchun  ularga  faqat  ko‘rsatkichlar 
yordamida murojaat qilish mimkin. 
Dinamik  o‘zgaruvchidan  foydalanayotgan  protsedura  o‘z  ishini  yakunlashidan  avval 
ushbu  o‘zgaruvchi  egallab  turgan  xotirani  bo‘shatish  kerak  yoki  dasturchi  tili  bilan  aytganda, 
dinamik o‘zgaruvchini yo‘q qilish kerak. Dinamik o‘zgaruvchi egallab turgan xotirani bo‘shatish 
uchun Dispose protsedurasidan foydalaniladi, bu protsedura dinamik o‘zgaruvchini ko‘rsatuvchi 
bitta parametrga ega. 
Masalan,  agar  p  dinamik  o‘zgaruvchiga  new(p)  buyrug‘i  yordamida  ajratilgan  xotiraga 
ko‘rsatkich  bo‘lsa,  u  holda  dispose(p)  buyrug‘i  dinamik  o‘zgaruvchi  xotiradan  egallab  turgan 
joyni bo‘shatadi. 
Quyidagi  protsedura  (uning  matni  8.3-listingda  keltirilgan)  dinamik  o‘zgaruvchini 
yaratish, foydalanish va yo‘q qilishni amalga oshiradi. 
Protsedura ishining boshida uchta dinamik o‘zgaruvchi yaratiladi. P1 va p2 
ko‘rsatayotgan ikkita o‘zgaruvchilar o‘zlashtirish buyrug‘ining bajarilishi natijasida qiymat 
qabul qiladi. Uchinchi o‘zgaruvchining qiymati qolgan ikkita o‘zgaruvchilarning yig‘indisi 
sifatida hisoblanadi. 
Ro‟yxatlar 
Ko‘rsatkichlar va dinamik o‘zgaruvchilar ma‘lumotlarning ro‘yxat va daraxt kabi murakkab 
strukturalarini yaratishda qo‘l keladi. 
Ro‘yxatni grafik tasvirlash mumkin : 
 
 
Ma’lumotlar 
Ro’yxat  
boshiga 
ko’rsatkich 
Ro’yxatning nav-
batdagi elementiga 
ko’rsatkich 
Ro’yxatning 
oxirgi elementi 
 
Ro‘yxatning  har  bir  elementi  (tugun)  ikki  qismdan  iborat  bo‘lgan  yozuvga  ega  bo‘ladi. 
Birinchi  qismi  -  ma‘lumotlardan  iborat.  Ikkinchi  qismi  ro‘yxatning  navbatdagi  yoki  avvalgi 
elementi bilan aloqaga javob beradi. Faqat navbatdagi element bilan aloqani ta‘minlagan ro‘yxat 
bir aloqali deb ataladi. 

---

Dastur ro‘yxatdan  foydalana olishi  uchun ro‘yxat  komponentining tipini va ro‘yxatning 
birinchi elementiga o‘zgaruvchi-ko‘rsatkichni aniqlab olish kerak. Quyida talabalarning ro‘yxati 
komponentini e‘lon qilishga misol keltirilgan: