Avtomatika va elektrotexnika fakulteti 1-kus elektr mexanikasi yo’nalishi 44-20 magistranti Qosimov Baxtiyorning

I BOB. Asosiy tushuncha va atamalar.
Tok kuchi, elektr qarshilik va elektr o’tkazuvchanlik. Elektr sig’imining ko’ndalang kesimidan bir sekunda o’tgan elektr miqdori tok kuchi deb ataladi. Tok kuchi I harifi bilan belgshilanadi.
Elektr – elektr zaryadlarning mavjudligi, harakati va ta’siri bilan bog’liq hodisalar majmui. Miloddan oldin 8 asrda yunon faylasufi F.Mileteskiy jun matoga ishqalangan ebonit parchasi momiq va boshqa yengil buyumlarni o’ziga tortish xususiyatiga ega bo’lib qolishini ta’kidlagan. 1600 yilga kelib ingliz vrachi U.Gilbert ipakka ishqalangan shisha va bir qator boshqa moddalar ham shunday xossaga ega bo’lishini aniqlagan va “Elektr” terminini qo’llagan.
Elektrotexnikada 3 turdagi tok uchraydi o’zgaruvchan, o’zgarmas, va pulsasiyali tok uchraydi. Vaqt o’tishiga qarab yo’nalishi ham kattaligi ham o’zgarmaydigan elektr tokini o’zgarmas tok deb aytiladi.
Vaqt o’tishi bilan yo’nalishi ham kattaligi davriy ravishda o’zgaradigan elektr tokini o’zgaruvchan tok deb aytiladi.Yo’nalishi o’zgarmaydigan, lekin miqdori o’zgaradigan tokni pulsasiyali tok deyiladi. Har qanday jism elektr tokiga ma’lum darajada qarshilik ko’rsatadi, bu xususiyat elektr qarshiligi deb ataladi. Elektr qarshiligi R harifi bilan belgilanadi va Om bilan o’lchanadi. O’tkazgichning ikki uchiga keltirilgan kuchlanish bir voltga teng bo’lsa, va o’tkazgich orqali bir amper tok o’ta olsa, uning qarshiligi bir Om ga teng bo’ladiElektr kuchlanishi, elektr kuchining ishi va quvvati .Elektr toki zanjirning ma’lum qismidan o’tayotganda o’tkazgich qarshiligini yengishga sarflanuvchi zaryadning siljishi uchun muayyan ish bajaradi. Natijada zanjirning istalgan ikki nuqtasio’rtasidagi potensiallar farqi ro’y beradi.Shu potensiallar farqiga elektr kuchlanishi deyiladi. Kuchlanish Volt bilan o’lchanadi. 1000 volt (V) bir kilovoltga teng. Voltning mingdan bir qismi millivolt deb ataladi. O’tkazgichda elektr tokini hosil qiladigan kuchga elektr yurituvchi kuch (EYuK) deyiladi. Elektr yurituvchi kuch ham volt bilan o’lchanadi