Автоматика асослари ва микропроцессор техникаси

Микропроцессор нима ?


Микропроцессор ёки оддий процессор ҳар қандай микропроцессор тизимининг ядроси ҳисобланади (инглизча prosessor сўзидан). Ушбу сўзни ўзбек тилига таржима қилганда кўпроқ «қайта ишловчи» маъносини беради, шунга кўра микропроцессор – микропроцессор тизими ичидаги барча маълумотни қайта ишлайдиган қисм, блок ҳисобланади. МПТ қолган қисмлари эса фақат ёрдамчи вазифаларни бажаради, яъни: маълумотни сақлаш (жумладан бошқарувчи маълумотни ёки дастурни), ташқи қурилмалар ва фойдаланувчи билан алоқа. Процессор анъанавий рақамли тизимнинг ҳолатларида лозим бўладиган барча «мураккаб мантиқ»ни амалда алмаштиради. У арифметик фнукцияларни (қўшиш, кўпайтириш ва ҳ.х.), мантиқий функцияларни (силжиш, таққослаш, кодларни ниқоблаш ва б.), кодларни вақтинчалик сақлаш (ички регистрларда), МПТ узеллари орасида кодларни узатиш ва бошқа кўпгина функцияларни амалга оширади.
Лекин бунда процессор ўзининг барча операцияларини кетма-кет бажаришини ҳисоб олиш керак, яъни навбат билан бирининг изидан бошқаси. Албатта, баъзи бир операцяларни параллел бажарувчи процессорлар ҳам мавжуд. Яна шундай ҳолатлар ҳам мавжудки, бунда бир неча процессор бир масала устида параллел ишлайди., лекин бу жуда камдан-кам учрайди.
Шундай қилиб, микропроцессор кўплаб операцияларни бажаришга қодир қурилма ҳисобланади. Лекин у маълум вақтда қайси операцияни бажариш кераклигини қаердан билади? Худди шу вазифани бошқарувчи маълумот, яъни дастур бажаради. Дастур бу командалар тўплами (инструкция) ёки рақамли кодлар кўринишида бўлиб, процессор бу кодларни дешифрлаб (шифрни очиб) нима қилиш кераклигини аниқлайди. Дастур бошидан охиригача одам томонидан, яъни дастурчи томонидан тузилиб, процессор бу дастурни оддий бажарувчиси сифатида намоён бўлади. Шунинг учун процессорни мия билан таққослаш ва тенглаштириш унчалик ҳам тўғри бўлмайди. У шунчаки инсон томонидан тузилган дастур алгоритмини бажарувчиси ҳисобланади. Бу алгоритмлардан ҳар қандай четга чиқиш процессорнинг ёки МПТ нинг қайсидир бошқа қисмлари носозлигидан келиб чиқади.