Avtomatika asoslari va ishlab cнiqarisн jarayonlarini avtomatlasнtirisн

 
18.3-rasm. Bir sektsiyadagi isitish-shamollatish qurilmalarining 
joylashish sxemasi:  VK
v
 va RT
v
, VK
m
 va RT
m
, VK
k
 va RT
k 
– yuqori zonadagi, 
mahsulot massasidagi va shamollatish kanalidagi havo harorati datchiklari va 
rostlagichlari; R-logometr; RT
p
-kanaldagi havoni proportsional rostlagichi; RR-
harorat farqi rostlagichi; KM1...KM5-magnitli ishga tushirgichlar; EK-klapanni 
elektr qizdirgichi; IM-ijrochi mexanizm; M-havoni so‘rish ventilyatori; PSh va Sh-
so‘ruvchi va haydovchi shaxtalar; ROA-retsirkulyatsion-isitish agregatlari; XM-
sovutish mashinasi. 

---

 
192 
 
18.4-rasm. “Sreda-1” tipidagi mikroiqlimni avtomatik boshqarish 
tizimining funktsional sxemasi:  
ВK-harorat datchiklari; БИЗ-o‘lchash va topshiriq berish bloklari; БE-
elektronli blok; РE-elektron rele; БРД ДПР va БРД  ПР-ikki pozitsiyali va 
proportsional rostlagichlarning taqsimlash bloklari; ИM-ijrochi mexanizm;  
OБ-umumiy blok. 
 
18.3. Donni tozalash-quritish jarayonlarini avtomatlashtirish 
 
Qabul  qilingan  texnologiyaga  asosan  don  o‘rish  kombaynlarida  o‘rilgan 
bug‘doy, sholi va boshqa moyli ekinlar mahsulotlari to‘la ravishda tozalanishi shart 
va ularning qariyb 60 foizi esa sun’iy quritiladi. 
Kombaynlarda  o‘rilgan  donlarni  birlamchi  tozalash  va  sun’iy  quritishdan 
so‘ng  statsionar  don  tozalash-quritish  qurilmalarida  keyingi  ishlov  berish 
jarayonlari amalga oshiriladi.  

---

 
193 
Bugungi  kunda  donni  qayta  ishlash  korxonalarida  KES-20Sh  tipidagi  don 
tozalash-quritish  majmuasi  qo‘llanilib  kelinmoqda  (18.5-rasm).    Majmua  don 
tozalash va quritish bo‘limlaridan tashkil topgan.  
Don  tozalash  bo‘limi  to‘kish  yamasidan  17,  avtomobil  ko‘targichdan  16, 
ikki oqimli to‘kish noriyasidan 5, birlamchi tozalash mashinasidan 6, havo-to‘siqli 
mashinalardan 4, trierli blokdan 1, markazlashgan aspiratsionli tizimdan 3, uzatish 
transporterlaridan 2, chiqindi chiqarish transporteridan 19, don o‘tish komplekti va 
bunkerlar blokidan: tozalangan don bunkeridan 22, chiqindilar bunkeridan 21, furaj 
bunkeridan  20  va  zahira  bunkerlaridan  tashkil  topgan  bo‘ladi.  Barcha  mashinalar 
va boshqarish pultlari bunkerlar blokiga mahkamlangan. 
Quritish  bo‘limi  ikkita  shaxtadan  (10,  12)  iborat  bo‘lgan  SZSh-16  tipidagi 
quritgichdan,  beshta  noriyadan  (7,9,11,13,15),  sovutish  karnaylaridan  (8,14)  va 
boshqarish  stantsiyasidan  tashkil  topgan.  Don  tozalash  va  quritish  bo‘limlari 
texnologik  jihatdan  bir-birlari  bilan  don  o‘tkazish  qurilmalari  orqali  o‘zaro 
bog‘langan. 
KES-20Sh  tipidagi  don  tozalash-quritish  majmuasining  printsipial-elektr 
sxemasi 18.6-rasmda keltirilgan.