|
Modellashtirish — tizimli tahlil usuli. Ko‘p hollarda tizim li tahlilda tadqiqotga modelli yondashuvda bir qancha uslubiy naloliklarga yo‘l qo‘yilishi mum kin. Aynan adekvat va korrekt modellarning quyi tizim larining qurilishi va ularni mantiqiy bog'lash m uam m oga butun tizim modelini bu yo‘l orqali qurilishini korrektliligiga kafolat bermaydi.
Tahlil va sintezning birligi atrof-m uhitni tushunish imkoninl beradi. Biz tizim ni tadqiq etishning analitik va sintetik usulkiri ning texnik aspektlarini ko‘rib chiqamiz, shuningdek, butunnl qismlarga ajratish amali QANDAY amalga oshirilishiga va qism larni butunga birlashtirilishini va N IM A U C H U N ular aynan shunday bajarilishiga to‘xtalamiz. Boshqacha so‘z bilan aytg;m da, biz hozirgi kunda tahlil va sintezning qay darajada algoritm lashtirilishi mum kinligini muhokama qilamiz. Analitik usul. Uning yutug‘i va mohiyati nafaqat murakkab bu tunning sodda qismlarga parchalanishida, shuningdek, keigusi bog‘lanishlar unga tegishli tarzda, ushbu qismlar qayta bir butunnl shakllantiradi. Qismlarni butunga agregatlash tahlilning yakuniy bosqichi hisoblanadi. Analitik usul amaliyotda katta ahamiyatga ega. Vazha I; и ni qatorlarga ajratish, differensial va integral hisoblar, atomlarnl va elementar zarrachalarni tadqiq etish, anatomiya va fiziologiva, sxematexnika, konveyerli texnologiya — bularning barchasi tahlil samaradorligi illustratsiyasiga xizmat qiladi. Tizimli tadqiqotda tahlil va sintezning uyg‘unligi. Tahlilning roli tahlilda olingan faqat qism larni «yig‘ish»dangina iborat emas. Tahlilda buziladigan tizim ning butunligi m uhim . Na faqat tizim ni o‘zining (sochib tashlangan avtomobil yurmay di, ajratilgan organizm yashamaydi) mavjud xususiyatlarigi na sarflanadi, balki tizim mavjud qism larining xususiyatlaii ham yo‘q bo‘ladi (uzib olingan rul boshqarm aydi, ajratilgan ko‘z ko‘rmaydi). Shuning uchun tahlil natijasi tizim tuzilm a si ochilishi, tizim qanday ishlashi haqidagi bilim hisoblana di, am m o u buni nim a uchun va nim aga qo‘llashini tushuni shi start emas. Shunday qilib, nafaqat analitik usul tahlilsiz bo‘lmaydi (bu bosqichda qism lar tuzilm aga agregatlanadi), balki tahlilsiz sinIt'lik usulning ham im koni yo‘q (qism larning vazifalarini tutluintirish uchun butunni dezagregatlash zarur). Tahlil va sintez bir birini to ‘ldiradi, am m o bir-biriga aralashm aydi. Tizim li fikrInsli ko‘rsatilgan usullarning ikkalasini ham o‘zida mujassamlnslitiradi. Hozirgi vaqtda hali ham masalani yechishda analitik yontliisliuv ustunlik qiladi, shuning uchun sintetik usul foydasiga (|o'shimcha argum entlarni keltiramiz. Sintetik usullarning o‘ziga xosligi. 1. Analitik usul tizim ni bir-biriga bog‘liq bo‘lmagan qismlarga iiiiatish m um kin bo‘lganda eng yaxshi natijalarni beradi. Biroq, bunday holatlar, qachon tizim o‘zining qismlari yig‘indisi bo‘lishi kiundan-kam uchraydigan istisno hisoblanadi. Har bir qismiiing hissasi um um iy tizim samarasida boshqa qismlar hissalariga l>u)>‘liqligi qoida hisoblanadi. Agar biz tizim ning har bir qismiiimg funksionalligini yuqori darajada yaxshilasak ham , yig‘indi Himara qoidaga ko‘ra eng yuqori bo‘lmaydi. Shunday qilib, «noad- • liiiv» tizim larni tahlil qilishda tizim qism larining o‘zaro ta’sirini i|iiyta ko‘rishga urg‘u berish lozim. 2. A nalitik usulning yakuniy maqsadi ko‘rilayotgan hodisaI.ii o‘rtasida sabab-oqibat qonuniyatlarini o‘rnatish hisoblanadi. V.ar uning sababi (oqibatni am alga oshirishga zaruriy va yetarII, shartlar majmui) m a’lum bo‘lsa, hodisa anglangan hisoblanadi. Itnnga har doim ham erishilmaydi. Sabab-oqibat munosabatlari uchun atrof-m uhit tushunchasi mavjud emas, shuningdek, oqibatga sababdan boshqa hech narsa talab etilmaydi. Sintetik yondashuv, «sabab-oqibat» munosabatlari o‘zaro la’sirlarni yagona m um kin bo‘lgan va maqbul tavsifi emasligini r'lirof etadi. Qanday bo'lm asin, analitik va sintetik yondashuvda ham bulunni qismlarga bo‘laklash yoki qism larni butunga birlashtirish payti bo‘ladi. Bu am allarni mos holda dekompozitsiya va agregat83 lash deb nomlaymiz. Quyida ushbu am allarni bajarishning texnik aspektlarini ko'rib chiqamiz.
Do'stlaringiz bilan baham: |
