Август 2020 10-қисм

Kalit so`zlar: 
tabiat, inson, gigiyenik tarbiya, salomatlik.
Boshlang`ich maktablarda gigiеnaga oid ta’lim va tarbiya bеrishda o`quvchilarni soqliqni 
saqlash to`g`risidagi dastlabki bilim, zarur gigiеnik malaka va ko`nikmalar bilan qurollantirish 
asosiy maqsad qilib qo`yiladi. Tabiat darslari jarayonida o`quvchining kun tartibiga to`g`ri 
rioya etish bosqichlari haqida ma’lumotlar berish: uyqudan turish, jismoniy tarbiya, yuvinish, 
nonushta, maktabga borish, tushlik qilish, dam olish, dars tayyorlash, uy yumushlariga yordam 
berish, kechki ovqat, dam olish, uyquga yotish. Bularga ajratilgan vaqtni bolaning o`zi belgila
-
shiga va undan so`ng belgilangan vaqt me’yorlarini ko`rsatib o`tishi darkordir.
Shaxsiy gigiyena qoidalari: badanni va kiyimlarni ozoda tutish, ovqatlanish qoidasiga rioya 
qilish, tishni parvarishlash, shamollashdan va yuqumli kasalliklardan ehtiyot bo`lish mavzusini 
o`tishda interfaol metodlardan unumli foydalangan holda ko`rgazmalilik va amaliy faoliyat bilan 
bog`lagan holda tashkil etish maqsadga muofiqdir.
O`quv dasturiga kiritilgan mavzular asosida gigiyenik tarbiya berish imkoniyatlarini tahlil 
etamiz: “Tana gigiyenasi. Tanani ozoda tutish. Kasallik tarqatuvchi bakteriyalar va ulardan 
saqlanish” mavzulari asosida shaxsiy tajriba bilan o`rtoqlashish va o`zaro bahs –munozara 
asosida aniq xulosalar hosil qilishga yo`naltirilsa dars maqsadlari asosida gigiyenik tarbiyani 
shakllantirish imkoni yuzaga keladi. “Tishni parvarish qilish. Tishning kasallanishi va undan 
saqlanish. Tish pastasi va cho`tkasidan foydalanish” mavzularini o`tishda amaliy mashg`ulotlar, 
ko`rgazmalilik, sayohat metodlaridan unumli foydalangan holda tashkil etilsa, bolaga gigiyenik 
tarbiya elementlarini singdirish imkoniyatlari kengayib boradi. 
“Ovqatlanish gigiyenasi. Ovqatlanish oldidan qo`lni yuvish, ovqatlanayotganda to`g`ri o`tirish 
va o`zini tutish. Xomligicha va pishirib yeyiladigan mahsulotlar” mavzulari asosida tajribalar 
o`tkazish, amaliy-hayotiy vaziyatlarni yuzaga keltirish asosida rolli o`yin asosida tashkil etilishi 
asosida gigiyenik tarbiya berish imkoniyati kengayib boradi.
Tabiatshunoslik darslarida “Inson tanasining tuzilishi. Teri, skelet va muskullar, ularning 
vazifalari” mavzularini o`tishda gigiyenik tarbiya berish imkoniyatlari keng bo`lib, uni 
yetkazishda interfaol metodlarni qo`llash maqsadga muofiqdir.
“Aqliy hujum” metodi asosida odam tanasining tashqi va ichki a’zolarini ayting, topshirig`i 
beriladi. O`quvchilar aylana shaklida turadilar. Boshlovchi yumshoq o`yinchoq orqali savol berib, 
javoblari o`qituvchi xattaxtaga yozib boradi. Yozilganlar asosida: Quloq, burun, oshqozon ......
kabi
“Yurak va qon tomirlari. Yurakning tanada joylashishi, ko`rinishi va bajaradigan vazifasi. Qon 
tomirlari, unda qonning aylanishi” mavzulari asosida gigiyenik ta’lim va tarbiya yo`nalishlarini 
qamrab olgan holda inson salomatligi asoslari haqidagi tushunchlar singdiriladi.
“O`pka va nafas olishi. O`pkaning tanada joylashishi, ko`rinishi va bajaradigan vazifasi. Nafas 
olish. Havoning inson organizmi uchun ahamiyati” amaliy ish va tajriba asosida tushunchalr hosil 
qilish va uning gigiyenik talablarni amalga oshirishdagi ahamiyati ochiladi.
“Ovqat hazm qilish organlari. Qizilo`ngach, oshqozon, ichaklar. Odamda ovqatning hazm 
bo`lishi” mavzulari asosida ko`rgazmalilik va krossvordlar asosida gigiyenik ta’lim-tarbiya berish 
yo`nalishlari amalga oshiriladi.

---

112