Август 2020 10-қисм

Август 2020 10-қисм
Тошкент
darajalarining pasayishi (oligofrenlar) ham, ikki yoshdan keyin bilish saviyalari pasaygan bolalar 
(demensiya) ham kiradi. 2 yoki 3-chi guruh nogironi deganda ma’lum kasallik tushunilmay, 
balki nogironning ish qilish kobiliyati tushuniladi. Maktabgacha yoshda shizofreniya, tutqanoq, 
ensefalitlar bilan bosh miyasi zararlangan barcha bolalar aqli zaif bulmasligi mumkin. 
Turli sabablar, kasalliklar natijasida umumiy, jismoniy hamda aqliy tomondan taraqqiyotda 
orqada qolish mumkin. Bunday bolalarni infantil yoki ruxiy rivojlanishi sustlashgan (RRS) 
bolalar deyiladi. Bu bolalar yordamchi maktabni bitirish bilan birga ma’lum kasb, mutaxassislik 
ham egallaydilar. Imbetsil bolalar ommaviy tarzda ta’limga jalb etilmaydi. Bu toifa bolalarning 
ayrimlari yordamchi maktab tashkil etilgan imbetsil bolalar sinflarida tajriba tarzida o’qitiladi. 
Bu bolalarning bilim olish darajalari birmuncha cheklanganligi sababli, ularning barchasi o’qiy 
olmaydilar. Bu darajadagi aqli zaif bolalar mustaqil hayot kechira olmaydilar. Aqli zaiflikning 
og’ir darajasi idiotlik deb yuritilib, ular umuman ta’limga jalb etilmaydi. Bu toifa aqli zaif 
bolalar ijtimoiy-ta’minot muassasalarida saqlanadilar. 
Chet el olimlari orasida ilgor fikrli olimlar ham ko’pchilikni tashkil qiladi. Bularga misol 
qilib E.Xayssermanni, R.Zazzoni, D.Uortisni ko’rsatishimiz mumkin. Bu mutaxassislarning 
e’tirof etishlaricha, aqli zaif bolalarda ham potensial rivojlanish imkoniyatlari mavjud ekan. 
Aqli zaif bolalar ruhiyatining rivojlanish dinamikasini buzib ko’rsatuvchi oqimlar ham mavjud. 
Bularga misol qilib “chegara”, “taraqqiyotning to’xtashi”, “taraqqiyot chegarasi”, “degeneratsiya 
nazariyasi”, “axloqiy nuksonlilik” kabi qator noilmiy qarashlarni ko’rsatish mumkin. Ammo, 
ilgor chet el olimlarining va mamlakatimizning olimlari tomonidan ko’lga kiritilgan ilmiy tajriba 
ishlarining natijalari yuqoridagi qarashlarning asossizligini allaqachonlar isbot qildi. 
A D A B I YO T L A R
1. Mamedov K., SHoumarov G. Akli zaif bolalar psixologiyasi. Toshkent, 1994-9- 16-betlar. 
2. Mamedov K., SHoumarov G. Ruxiy rivojlanishi sustlashgan bolalar xakida. Toshkent, 
1993. 

---

95