Август 2020 10-қисм

Август 2020 10-қисм
Тошкент
mashg’ulot davomida berilgan savollarga javob berish.
Kichik maktab yoshidagi o‘kuvchilarda tanqidiy fikrlashni shakllantirish «O’qish», 
«Matematika». «Ona tili», «Tevarakdagi olam», «Odobnoma», «Tabiatshunoslik», «Konstitutsiya 
saboqlari» va boshka darslarda amalga oshiriladi. Kichik maktab yoshidagi o‘quvchilarda 
ta’limning ilk boskichidan boshlab, tarbiyaning yangi omili - o‘z-o‘zini tarbiyalash vujudga 
keladi. Bolalar o‘zlarida ijtimoiy ahamiyatga ega bo‘lgan shaxs xislatlarini tarkib toptirish, 
xulq-atvoridagi kamchiliklarga, salbiy illat va sifatlarga barham berish sohasida ongli ravishda 
yondashish xislatlarini tarkib toptirishlari lozim. Bunda o‘z ustida muntazam ravishda ishlash 
«... odamning yuksak darajada o‘z-o‘zini idora qiluvchi, o‘z-o‘zini kamol toptiruvchi birdan-bir 
tizimdir», - degan edi L.I.Bojovich.
Kichik maktab yoshidagi o‘quvchilarda tanqidiy fikrlashni shakllantirishda quyidagi 
pedagogik-psixologik omillarni inobatga olish zarur:
- 
individual-psixologik xususiyatlarini chuqur tahlil qilish va shu asosda didaktik 
topshiriklardan optimal ravishda foydalanish;
- 
tanqidiy fikrlashni shakllantirishga yo‘naltirilgan didaktik ta’minotlarni tuzish va amalga 
tatbiq qilish;
- 
o‘quvchilarda o‘qish ko‘nikmasini, aqliy operatsiyalar: analiz, sintez kabilarni tarkib 
toptirish;
-tanqidiy fikrlashni shakllantirish orqali ijtimoiy hayot sohalarida faol ishtirokchi sifatida 
kobiliyatini namoyon qilishga zamin yaratish lozim;
- zamonaviy ta’lim berishda asosiy urg’u o‘quvchilarning tanqidiy fikrlashlarini shakllantiradigan 
o‘quv materiallarni tanlashga ham qaratilishi lozim bo‘lsa, o‘qitish jarayonida innovatsion 
metodlarni to‘g’ri tanlay olishni talab qiladi. Amaldagi dasturlar bo‘yicha tuzilgan darsliklar va 
o‘quv qo‘llanmalarda tanqidiy fikrlashni shakllantirishga qaratilgan topshiriklar keltirilgan, ammo 
ularning barchasi ham ularning mohiyatini aniq aks ettirmaydi.
O’quvchilarning eng muhim psixologik xislatlarining alohida ahamiyatga ega ekanligini 
inobatga olish, chunki tanqidiy fikrlash akliy faoliyatda, qiziqishda, munosabatda, xulq-atvorning 
tashqi shakllarida ijtimoiy-axloqiy sohada o‘z ifodasini topishi muqarrardir. O’quvchilar orasida 
qulay tashkil kilingan faoliyatgina ularning sinf, maktab jamoasi va oila a’zolari o‘rtasidagi 
ijtimoiy munosabatlarini barqarorlashtiradi. O’quvchilarda tanqidiy fikrlashni shakllantirish 
jarayonida ularda o‘z shaxsiy hayotiga maqsadli yondashuv hissini uyg’otish.
Shunday qilib, o‘quvchilarda mustaqil qaror chiqara olish, shaxsiy pozitsiya va bunyodkor 
g’oyaga ega bo‘lishlik kabi xislatlarni o‘stirishda tanqidiy fikrlashni shakllantirish jarayonining 
pedagogik-psixologik uzviyligini inobatga olish lozim.
FOYDALANILGAN ADABIYoTLAR RO’YXATI:
1. Blum B. Taksonomiya.-Chikago, 1989. 43-s.
2. Sayidaxmedov N. Yangi pedagogik texnologiyalar. -T.: Universitet, 2000.65-bet.
3. Mutalipova M., Imomov M. Ta`limda ilg`or xorijiy tajribalar moduli bo`yicha o`quv-
uslubiy majmua. T.:TDPU, 2017 

---

293