Август 2020 10-қисм



Download 107,68 Kb.
Pdf ko'rish
bet143/150
Sana12.07.2022
Hajmi107,68 Kb.
#779601
1   ...   139   140   141   142   143   144   145   146   ...   150
Bog'liq
10.Pedagogika yonalishi 3 qism

Август 2020 10-қисм
Тошкент
Психологияда шахсни делинквент хулқ кўринишларини келтириб чиқарувчи омиллари 
тўғрисида нисбатан кўп бўлсада тадқиқотлар олиб борилган. лекин улар назарий ва ама
-
лий жиҳатдан таҳлил қилинганига қарамай, шахснинг ижтимоийлашув, ижтимоий назо
-
рат, хулқ бузилишларининг психологик таснифлари, аффектив жабҳа бузилишларининг де
-
линквент хулқ шаклланишидаги ўрни, профилактикаси ва психокоррексияси бўйича замон 
талабига мос изланишлар ҳали тўлиқ ёритиб берилмаган. Бу эса тадқиқотларимизнинг 
чуқур изланишлар асосида ёритишга, муаммоларни амалий томонлама ечимини топишга 
туртки беради. шунингдек, муаммога фақат психологик жиҳатдан ёндошмасдан, балки 
тиббий, сотсиологик, ҳуқуқий томондан ҳам ёндошишни талаб этади. 
Кўпгина психологик адабиётларда делинквентлик тушунчаси ғайриқонуний ҳаракат 
яъни ҳуқуқбузарлик сифатида қаралса, айрим адабиётларда эса уни жиноий жавобгарлик
-
ка олиб келмайдиган майда антисотсиал ҳаракатлар билан чекланади. Бу масалан, ғойиб 
бўлиш, антисотсиал гуруҳга қўшилиш, майда безорилик, кучсизларни масхара қилиш, май
-
да пул олиш, мототсиклни ўғирлаш каби шаклларда юз беришлиги таъкидланади[2,4,5]. 
шахснинг эндоген олами билан боғлиқ хулқ – атвор кўринишлари ичида шахснинг ин
-
дивидуал фарқлари, ёш ва жинс хусусиятлари, мотиватсияси, қизиқишлари, эҳтиёжлари, 
кўрсатмалари, қадриятлари, манфаатлари ва эътиқод тизими кабилари билан белгиланади. 
аксарият жиноятчи шахсларни кузатганимизда, уларда жиноятга нисбатан мотиватсиянинг 
кучлилигини кўрамиз ва уларда типик ҳарактер сифатида зўравонлик тарзида ўз-ўзини 
тасдиқлашга интилиш, эгоизм, норасмий гуруҳларга қаттиқ боқғланганлик, шафқатсизлик 
кабиларни қамраб олганлигини гувоҳи бўламиз.
масалан, ўсмирлик даврида бир неча хулқ – атвор реаксиялари вужудга келиб, кўрина 
бошлайди. айниқса, ўсмир хулқ – атворида “тенгқурлари билан гуруҳлашган” реаксия 
таъсири остида референт (эталон) гуруҳлар томонидан жиноятчи хулқ мотиватсиясини 
ўзлаштириб олиши ва ўзлаштириб олган мотиватсия натижасида ўзини намоён қилиши 
билан баҳоланади. 
онгсиз мотиватсиялар устида изланишлар олиб борган психоаналитик тадқиқотларда 
делинквентлик ички низо ва оддий ҳимоя натижаси сифатида кўриб чиқилади. антииж
-
тимоий ахлоқ ҳолатида делинквентликнинг қуйидаги онгсиз сабаблари ҳаракатланиши 
мумкин [3, 6, 7]:
- дарҳол қондиришни талаб қиладиган истаклар;
- кучсиз ғазабни бошдан кечириш, умидсизлик - тажовузни излаш;
- қасос талаб қиладиган ҳақорат;
- адолатни тиклашга ундовчи ҳасад;
- ишончсизлик ва масофани сақлаш истаги;
- буюклик ва қодирлик ҳаёллари. 
Ёшлар ўртасида ҳуқуқбузарлик ҳаракатларини вужудга келишига экзоген, яъни ривож
-
ланшининг ижтимоий-маданий ҳолатини шакллантирадиган ташқи шароитлар тўплами 
алоҳида таъсирини ўтказади. аксарият адабиётларда ва тадқиқот натижалари таҳлилида 
ёшларга хос бўлган ҳуқуқбузарлик кўринишларини ижтимоий ҳодиса сифатида тарғиб 
қилинган бўлиб, бу шак – шубҳасиз тўғридир. 
Бизнингча, делинквент хулқ – атворнинг шаклланиши ва ўсиш динамикасига асосан 
ижтимоий муҳит катта таъсирини кўрсатади. жумладан, ёшлар ўртасида жиноятчилик
-
нинг юзага келишига оиланинг тарбия усуллари, тенгқурлар гуруҳи субмаданиятни шак
-
лланишида юзага келган мотиватсияси натижасидир. Ёшларда делинквент хулқ-атворни 
келиб чиқишида ижтимоий вазиятлар муҳим рол ўйнайди. уни шаклланишига масалан, 
оилада ота-оналарнинг ичкиликбозликлари, антисотсиал оила ёки гуруҳлар, назоратсиз
-
лик, нотўлиқ оила, оилавий низолар, бошқалар билан боғлиқ сурункали ихтилофлар сабаб 
бўлади. 
инсон тарбиясида энг биринчи ва энг муҳим ижтимоий назорат институти бу - оила
-
дир. фарзанд тарбиясида ва баркамол авлодни шакллантиришда соғлом оила муҳитиниинг 
ўрни каттадир. Бола дунёга келгандан бошлаб оила муҳитида яшайди. оилага хос анъана
-
лар, қадриятлар, урф-одатлар бола ҳарактерини шакллантиради. Энг муҳими, фарзандлар 
оилавий ҳаёт мактаби орқали жамият талабларини англайди ва ҳис этади. 
шуниндек, инсон хатти-ҳаракати, хулқ-атвори ва фаолиятини таълим муассасалари, 
маҳалла, меҳнат жамоаси, умумдавлат миқёсда эса қонунни муҳофоза қилиш органлари 


154

Download 107,68 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   139   140   141   142   143   144   145   146   ...   150




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish