Autocad dasturida bajarish

Qirqimlarni shtirxlash va ularga o‘lcham qo‘yish tartibi.

---

82 
Chizma qirqimlarini bo‘yash, qirqilgan yuzalarni shtrixlash uchun Auto 
CAD tizimida 
Hatch
buyrug`i ishlatiladi. 
Draw – Hatch and Gradient buyrug`ini yuklang. Hatch and Gradient 
muloqot oynasi ochiladi. Mazkur oynadan boundaries qismidan Add: Pick 
Points tugmasini bosing, so‘ng detalning shtrixlanadigan qismini (ichini) kusor 
orqali ko‘rsating. Buyruqni ENTERni ikki martta bosib tasdiqlang. Detalning 
qirqilgan qismi shtrixlanadi. (Add: Pick Points tugmasini ishlatganda shtrix 
qilinadigan yuza konturi to‘la yopilgan bo‘lishi shart!) Shu oynada shtrixlar 
turini tanlash, (Pattern:, Swatch) uning qiyaligi va mashtabini ko‘rsatish 
mumkin (Angle and scale) Oynaning Gradient qismida esa yuzalarni gradaciya 
orqali bo‘yash mumkin.
Shtrixlangan yuza chiziqlarini belgilab, Штриховка qatlamiga 
o‘tkazing. Detalning qolgan ko‘rinishlarini ham shu tartibda shtrixlang. 
Detalning o‘lchamlarini qo‘yish, ularning turi va ko‘rinishlari bo‘yicha 
klassifikaciyalarga ajratish uchun o‘lcham stilini yaratish menejeri oynasidan 
foydalaniladi. Styles - Dimension Style tugmasini bosing, (Dimension Style 
Manager) muloqot oynasi ochiladi. Mazkur oynadan New tugmasini bosib, 
yangi o‘lcham stili nomini bering. Buyruqni tasdiqlab, ochilgan oynadan 
o‘lchamning matn turi, chiziq, strelkalarining turi ularning turli o‘lchamlarini 
taxrirlash mumkin. 
Mazkur oynalarga kirib quyidagi sozlashlarni amalga oshiring. 

---

83 
O‘lchamlar taxrirlangandan so‘ng Set Current tugmasini bosib o‘lcham 
taxrirlash oynasidan chiqing.(Xar bir yo‘nalish uchun maxsus o‘lcham turini 
yaratish, ma’lum nom bilan saqlash mumkin. Masalan qurilish chizmalari 
uchun alohida o‘lcham turi ishlatiladi) 
Buyruqdan chiqish bilan o‘lcham turi odatdagi (po umolchaniyu) holatiga 
o‘tadi. endi bu o‘lcham turini detalga o‘lcham qo‘yish uchun ishlatish mumkin. 
Dimension – Linear (chiziqli o‘lcham – faqat ortogonal holatda 
gorizontal va frontal o‘lchamlarni qo‘yish uchun ishlatiladi) buyrug`ini yuklang 
va detalning o‘lcham qo‘yiladigan birinchi so‘ng ikkinchi nuqtani kursor orqali 
ko‘rsatib, kursorni past tomonga suring buyruqni tasdiqlang.

---

84 
Xuddi shu tartibda (Dimension – Diameter va Dimension – radius) aylana 
diametri va radiuslarini ko‘rsatish mumkin. 
Detalning aksonometrik (izometrik) proeksiyasini yasash tartibi. 
Detalning aksonometrik proeksiyasi uning ortogonal proekciyalari kabi 
chiqariladi, faqat bu ko‘rinishda o‘qlar orasida burchak izometrik 120
0
ni 
tashkil etadi. 
Bu masalani ham bevosita to‘rlarga bog`lab, ya’ni interaktiv holda kursor 
orqali yoki aniq koordinatalar orqali amalga oshirish mumkin. 
Objest snap panelidan Drafting settings – Snap and girds yuklang va 
mazkur bo‘limdan Snap type qismidan Izometric snap tugmasini bosing. To‘r 
hamda qadamlarga bog`lash tugmalari (G`5 va G`9) bosing. ekranda izometrik 
o‘qlarga mos bog`lash to‘ri paydo bo‘ladi. endi bevosita shu to‘rdan foydalanib 
detal aksonometriyasini chizamiz. (bu rejimda ekran kursori faqat izometriya 
o‘qlari bo‘yicha xarakat qiladi) 
Draw – Line buyrug`ini yuklang va qog`oz ramkasining markaz qismidan 
detal asosi uzunligini o‘lcham orqali 90mm ni (kursorni o‘ng tomonga tortib) 
kiriting. Shu tartibda buyruqni qayta yuklab, kursorni chap tarafga surib detal 
kenligi 48mm ni kiriting. Bunda bevosita klaviatura yordamida (buyruqlar 
oynasidan emas) o‘lchamlarni kiritish mumkin. Agar chizma chizish jarayonida 
chiziqlarni vertikal holatda yo‘naltirish imkoni bo‘lmasa, u holda aktiv klavish 
G`5 tugmasini bosish talab etiladi. endi mazkur chizmani vertikal chiziqlarini 
ya’ni detal asosi qalinligini kiritish mumkin. Asos chiziqlarni Draw – Copy 
buyrug`i orqali nusxalab so‘ng detal asosi qalinligi o‘lchami (12mm) ni 
kiriting. Detal asosi qalinligi hosil bo‘ldi. Shu tartibda detalning boshqa 
etishmagan qisimlari chiziladi.

---

85 
Masalani echishning boshqa usuli izometrik to‘rlarga bog`lamasdan, odatiy 
tarzda ishlash usuli. Bu usulda biz bevosita izometrik o‘qlarni yaratish va ularga 
parallel chiziqlarni tashlash usulidan foydalanamiz. Asboblar panelidan 
foydalanib, Draw – Line buyrug`ini yuklang 90mm li vertikal chiziq chizing. 
Taxrirlash panelidan Array buyrug`ini yuklang. Massiv yaratish oyinasi 
ochiladi. Bu panelda ob`ektlarni aylana va chiziqli massivlarni yaratish 
mumkin.
Mazkur oynadan Polar array qismini belgilab, yuqorida ko‘rsatilgandek 
sozlashlarni amalga oshiring, Select objects tugmasini bosib, chizilgan chiziqni 
ko‘rsating va ENTER tugmasini bosing. Center point qismidagi tugmani bosib, 
chiziqni pastki uchini ko‘rsating. Chiziq izometrik o‘qlar bo‘ylab (120
0
) 
joylashadi. endi mazkur chiziqlarni bir-biriga parallel tashlash orqali detal tag 
qismini chiqaramiz. 

---

86 
Modify – Offset buyrug`ini yuklab, X o‘qi bo‘ylab joylashgan chiziqni 
ko‘rsating. Buyruqlar oynasida quydagi savolga 24 mm ni kiriting. 
Command: OFFSET 
Current settings: Erase source=No Layer=Source OFFSETGAPTYPE=0 
Specify offset distance or [Through/Erase/Layer] <45.0000>: 24 
Select object to offset or [Exit/Undo] : 
Specify point on side to offset or [Exit/Multiple/Undo] : ENTER 
tugmasini bosing. 
Chiziqni belgilab turib, chiziq pastini sichqoncha orqali ko‘rsating. Chiziq 
24mm ga ko‘chdi. Mazkur buyruqni qayta yuklab, chiziqni yuqori qismini 
ko‘rsating. endi Y o‘qi bo‘ylab, joylashgan qismini belgilab, shu buyruq 
yordamida 45mmni kiriting. So‘ng chiziqni parallel tashlanadigan tomonlarini 
ko‘rsating.
Hosil bo‘lgan chiziqlarni Modify – Fillet buyrug`i yordamida tutashtiring. 
(Chiziqlarni bir-biriga birlashmagan qismlarini) 
Command: FILLET 
Current settings: Mode = TRIM, Radius = 0.0000 
Select first object or [Undo/Polyline/Radius/Trim/Multiple]: 
Select second object or shift-select to apply corner: ENTER tugmasini 
bosing. 
Buyruq yuklanganda yumoloqlash radiusi 0 ga teng bo‘lishi kerak! 
Chiziqlarni ortiqcha qismini Modify - Trim buyrug`ini yuklab qirqib 
tashlang. Detalning asos chiziqlarini belgilang, Modify – Copy buyrug`ini 
yuklab, chiziqlarni yuqoriga surib detal asosi qalinligi 12mmni kiriting. 
Command: co COPY 4 found 
Specify base point or [Displacement] : Specify second 
point or
: 12 
Specify second point or [Exit/Undo] : ENTER tugmasini bosing.
Detal tag asoslarini Draw – Line buyrug`i bilan birlashtirib chiqing. 
Detalning yuqori qismi ham shu tartibda chiziladi. endi har bir chiziqni o‘z 
qatlamiga o‘tkazish qoldi. 

---

87