Auditorlik tanlash

Har qanday tanlab tekshirish quyidagilarni o’z ichiga oladi:

• tanlash ko‘lami;
• kuzatish birligi;
• tanlash birligi;
• tanlash uslublari;
• saylab olish hajmi;
• salmoqli (reprezentativ) tanlash;
• tanlangan ma’lumotlarni tekshiriladigan to’plamga tadbiq qilish.

Tekshiruv maqsadlariga erishish uchun tegishli tekshiriladigan to’plamni aniqlash zarur. Chunki, tanlash asosida qilinadigan xulosa aynan shu to’plamga taalluqli bo’ladi.
Tekshiriladigan to’plam – bu ma’lum elementlar yig’indisidir. Auditda buxgalteriya yozuvlari (provodkalari), moddalar, yozuvlar to’plam elementlari sifatida tanlab olinib, ushbu tanlash ular haqida ma’lumot berishi lozim.
Tekshiriladigan to’plamni shakllantirish uchun mijoz-korxonaning barcha
hujjatlari turli belgilar – hujjatlar turi, moddiy javobgar shaxslar,
vaqtinchalik izchilligi va boshqalar bo’yicha ma’lumotlar o’xshash
bo’laklarga bo’lib chiqiladi.
Masalan, auditor ma’lum summadan yuqori debitor qarzlar haqidagi
axborotlarni to’playdigan bo’lsa, u holda debitorlar bilan hisob-kitoblarga
taalluqli bo’lgan, ammo belgilangan (shart qilib qo’yilgan) summadan kam
bo’lmagan barcha buxgalteriya hujjatlari, yozuvlar va hokazolar to’plami
tekshiriladigan to’plam bo’lib hisoblanadi.

AUDITORLIK TANLASH USULLARI, TANLASH USLUBINI SHAKLLANTIRISH, TANLASH RISKLARI VA NATIJALARINI BAHOLASH

2

Auditorlik tanlash usullari, tanlash uslubini shakllantirish, tanlash risklari va natijalarini baholash.

Auditorlik tanlash uslubini shakllantirish uchun auditorlik tashkiloti moliyaviy hisobotning muayyan bo’limini, tekshiriladigan to’plamni tekshirish tartibini aniqlashi lozim. Tekshiriladigan element ushbu to’plamdan tanlab olinadi.

Tanlov o’tkazishda auditorlik tashkiloti o’rganiladigan butun to’plamni alohida guruhlar (quyi to’plamlar)ga bo’lishi mumkin. Ushbu guruhlar elementlari bir-biriga o’xshaydi. To’plamni bo’laklash mezonlari, uning qaysi guruhga tegishli ekanligini aniq ko’rsata oladigan bo’lishi lozim. Ushbu amal stratifikatsiya deb nomlanib, ma’lumotlarning tarqoqligini pasaytiradi. Bu esa o’z navbatida auditor ishini engillashtirishi mumkin.