7t
sonini mukammalroq o‘rganishga qiziqishdi, ular
7t
sonini hisoblash uchun qulay bo'lgan turli xildagi formulalar
(algoritmlar)ni taklif etishdi. Agar yuqorida keltirilgan natijalar
oddiy chizg‘ich va sirkul yordamida bajarilgan bo‘lsa, keyingi
natijalar asoslab berilgan matematik formulalar yordamida
olinadigan boidi. Masalan, Jeyms Gregori va Avraam
Sharplar yangi formulalar topib,
7
t ni 72 xonagacha aniqlikda
hisoblashga erishishdi.
7t
ni hisoblash uchun astronom Jon
Mechin (1680-1751) aniqlikni 100 xona, fransuz matematigi
Lani esa 128 xonagacha ko‘tarishdi. Bu natijalar UJonson
tomonidan 1706-yilda e’lon qilindi. Olimlar
7t
sonini hisoblash
uchun bir tomondan yangi formulalar taklif etishsa, ikkinchi
tomondan bu formulalar yordamida ilgari hisoblangan
qiymatlar tekshirib borilar edi. Masalan, juda ham katta
bilimga ega bo‘lgan L.Eyler o‘z formulasi orqali Lani
hisoblarini tekshirib ko'radi. U 80 soat davomida tinimsiz
ishlab
7t
ni 128 xona aniqlikkacha hisoblaydi va Lanining
hisobi bo‘yicha topilgan 113-xonadagi son 7 bo‘lmay, balki
8
ekanligini aniqlaydi. Bu bilan ham hisob-kitob to‘xtab qolmadi,
aniqlikni oshirishga qiziqish kuchayaverdi. Vega degan olim n
conini 140 xonagacha hisoblaydi, undan 136 tasi to‘g‘ri bo‘lib
chiqadi. 1841 -yilda U.Rezerford 208 xonagacha, 3 yildan
keyin esa gamburglik Z.Daze Rezerfordning 152 xonadan
keyin adashganini topadi va o‘zi
200
xonagacha aniqlikda
hisoblaydi. Keyinroq esa, 1847-yilda hozirgi Tartu shahrida
yashagan Tomas Klauzen 250 xonagacha, Rixter 330
xonagacha hisoblashga muvaffaq bo‘lishdi. Navbat yana
Z.Dazega yetadi, u aniqlikni 440 xonagacha ko‘taradi.
7
t sonining ketidan buncha quvish nima uchun kerak edi,
degan savol tug‘ilishi tabiiy, albatta. Shuni aytish kerakki, bir
tomondan mashina yaratuvchi injenerlaming juda ko'plab
hisob-kitoblarida, fiziklaming nazariy va amaliy tajribalarida,
astronomlarning hisoblarida, elektron mashinalari yordamida
chizish, hisoblash kabi masalalarni yechishda, fazoviy
kemalami uchirishda, qo'ndirishda va boshqa minglab turli
xildagi hisob-kitoblarda
7
t ni iloji boricha aniqroq hisoblash
kerak bo‘lsa, ikkinchi tomondan uning aniqligini oshirish
uchun kurash sport raqobati kabi har bir kishi o'zining nimaga
qodir ekanligini ko‘rsatishidan iborat boisa ajab emas. Lekin
shuni ta ’kidlab o ‘tish kerakki, izlanish davomida
matematikada keyingi yillari juda ham ko‘plab turli xildagi
formulalar (qatorlar shaklida, cheksiz kasrlar shaklida va
hokazo) topildiki, ular ilm-fanning rivojlanishiga bebaho
yordam berib keldi va bundan keyin ham yordam beraveradi.
7
t soniga qiziqish davom etaverdi. 1854-yili Rixter
aniqlikni 330 xonadan 400 ga, keyinchalik esa 500 xonagacha
yetkazadi. Hisoblash bo'yicha rekord natijaga 1853-yilda
erishildi. Eng tolmas hisobchi - Angliyalik matematik
U.Shenks o ‘zining
20
yildan ko'proq umrini n sonini
hisoblashga sarflab, 707 xona aniqlikka erishdi. Afsuski,
1945-yili ma’lum boiishicha, Uilyam Shenks 520-xonadan
boshlab adashgan ekan.
Nihoyat,
7
t sonini hisoblash uchun elektron hisoblash
mashinasi yordam qoiini cho‘zdi. 1949-yilda «ENIAK» 70
soat ishlab, 2000 xonadan ko'proq aniqlik berdi. Keyinchalik,
boshqa EHM da 13 minutda 3000 xona, 1959-yilda esa bir
mashina Angliyada, ikkinchisi Fransiyada
7
t sonini 10000
xonagacha aniq hisoblab berdi.
1961 -yilga kelib IBM-7090 (Fransiya) bu ajoyib sonni
100625 xonagacha hisobladi. Uning programmasini yuqorida
keltirilgan Uilyam Shenksga umuman aloqasi boimagan
Do'stlaringiz bilan baham: |