|
I ll b o b . SHAHARSOZLIK LOYIHALASHNING
EKOLOGIK ASOSLARI
III. 1. Shaharsozlik konsepsiyalari
Shaharsozlik o ‘zining rivojlanishi jarayonida muallif-
lam ing qo‘ygan maqsadi b o lg a n , atrof-m uhitni m uho
faza qilish va yaxshilashga yo‘naltirilgan ko‘pdan-ko*p turli-
tum an g‘oyalar, nazariy konsepsiyalar, loyihaviy taklif-
larni ko‘rib chiqdi:
1. 20-asrning boshi; E.G ovardning — «Bog‘ — sha-
hari». Bog‘ — sh ah ar m ehnat qiladigan, m uloqat, dam
olish va yashash joylari har bir yashovchi uchun piyoda
harakatda yetish mumkin bolgan joyda joylashgan, ixcham
tashkil qilingan kichikroq qo ‘rg‘ondir. Shahar kuchli
o‘rmon-park hududiga ega bolishi lozim. Loyiha bo‘yicha
bog‘-shahar atrofida zararsiz korxonalar joylashadi.
2. 20-asming 20—30-yillarida V.Lavrov, L.Leonidov,
M .Ginzburg, ham da 1931 yilda Le Korbyuze tom onidan
shaharlarni chiziqli y o ‘nalishda taraqqiy ettirish g‘oyasi
olg‘a surilgan. Bunda shahaming atrof-m uhit bilan barqa
ror aloqasi saqlanib qoladi. Rejada 4 km ga yaqin kenglikka
erishilganidan so‘ng shahar uzunasiga rivojlanadi.
3. Shaharlarni transformasiya qilish g‘oyasi:
— joylashuvning tarm oqli strukturasi (M .B arxin)
— shaharlarni bir chiziq bo‘ylab o ‘sishi va yer yuzasidagi
tabiiy landshaftli yirik hududlarni qishloq xo‘jalik hudu-
di, akvatoriy, o ‘rm o nlar va boshqa shu kabilar ko‘rini-
shida saqlash;
47
3-rasm.
S hahar kinetik sistemasi asosida joylashtirish
(sxemasi).
/ — o ‘zak-uylar; 2 — ramali karkas; 3 — ishdan chiqqan
uylaraan bo shaiilgan hudud; 4 — jamoat markazi; 5 — ehtiyoj
о ‘zgarishida yacheykalaming ко *chishi; 6 — kommunikasiya; 7 —
hajmiy yacheykalar bilan to ‘Idirilgan fazoviy poligonal karkas.
—
jo y lash u v n in g k in etik tizim i (N .P c h e ln ik o v .
A .Ik o n n ik o v ) — a h o lin in g yuqori d arajada to ‘p lan-
ganligi «quyqalar» ochiq joylar bilan alm ashinib turadi.
Bu g ip o te z a u zlu k siz lik ta m o y ili b o ‘yicha istiqbolli
joylashuv g coyasini aks ettiradi. S tru k tu ran ing uzluk-
sizligi kommunikasiyalarni izolyatsiya qilish va shaharda
yo‘llarni estakadalarga ko‘tarib yoki yer ostiga tushirib,
te zk o r tra n sp o rt yaratish im k on in i b eradi. Q urilish
zonalari orasidagi oraliqlarni piyoda yo‘l tarmoqlari bilan
k o ‘kalam zo rlar egallaydi. M e h n a t qilish joylarini sa-
n o atn in g zararli t a ’siridan xalos etib , tu ra r-jo y bilan
uyg‘unlashtirish k o 'zd a tutiladi (3-rasm ).
48
4- rasm.
JYaE S hahar strukturasi qirqim i. A rx.A.Gut-
nov, I. Lejava va boshqalar
— joylashuvining yangi elem entlari (JYaE) (A.Ba-
burov, A .G utnov, I.Lejava va boshqalar) — yashash jo-
yidan tashqi chegaragacha bo‘lgan maksimal masofa piyoda
yurishda 20 m inutdan oshmaydi. Yalpi qurilish zonasi 3
km dan oshmasligi lozim (4-rasm).
4.
«U chinchi o ‘lchov» dagi shaharlar — turli tabiiy
sferalardan: yerda, suv ostida, suvda:
— 1.Fridman, P.Meymon va boshqalar «Fazoviy sha
har» — konstruktiv asosiy eski shahar yoki tabiiy land-
shaftlar 20—100 m balandlikda joylashgan qurilish may-
doni bo‘lib xizmat qiluvchi po‘lat quvurlardan tashkil topgan
(5, 6, 7, 8-rasm lar).
— K.Tange, Kurokava, Isodzaki va boshqalar —
«Ochiq» strukturaviy rivojlanish tizimi uch o ‘lcham da
49
5 - ra s m . F a z o v iy s h a h a r v a ria n ti. A rx. P .M e y m o n .
7-rasm Shahaming dinamik o‘zgarish loyihasi.
50
8-rasm.
Kelajak shaharining fazoviy strukturasi. Qirqim
Arx. Y. Fridman.
bo‘lgan shaharlar. «Bug‘lanuvchi tizimlar», yer ustida osilib
tayanchlarda turuvchi «Sun’iy» yerni shakllantiradi.
«Tokio-бО» rekonstruksiya loyihasida arxitektor
K endzo Tange Tokio q o ‘ltig‘i ustida sh aharning yangi
rayonlari qurilishini ko‘zda tutadi. Bunda qoMtiq tom on
y o ‘naltirilgan va o ‘z navbatida akvatoriyni kesib o ‘tib
qaram a-qarshi qirg‘oqqa chiquvchi transport magistrali
hosil b o ‘ladi. Loyihaning asosi transport arteriyasi boMib,
shohlari qo‘ltiq tom on shohlagan, «barglari» esa tomlari
a n ’anaviy yapon tu ra r joylarin i eslatuvchi balandligi
20 qavatgacha b o ‘lgan haddan ziyod yirik uy kvartallar
guruhi 30 — 50 m etrga ko ‘tarilg an «daraxt» sxem asi
b o 'ld i (9-rasm ).
Shveysariya arx itek to rlari to m o n id a n struk tu rasi
h a r b ir i 15 m ing odam ga hiso b lan g an , gum bazsim on
konstruktiv shakldagi in sh o o tla r k o ‘rinishida yechil-
gan yetti tu ra r-jo y tu zilm asig a a so sla n u v c h i s h a h a r
ek sp erim ental loyihasi ishlab ch iq ilg an . «R adiosita»
deb ataluvchi balandligi 200 m li gum baz inshooti 28
51
Do'stlaringiz bilan baham: |
