Atrof muhit tizimlari: modda energiya hayot. Inson Populyatsiyasi

Atrof muhit tizimlari: modda energiya hayot.
Inson Populyatsiyasi
Rеja:

1. 
   Inson,jamiyat,
   
2. 
   Tabiat
   
3. 
   Jamiyat va tabiat o`zaro munosabatlarining evolyutsiyasi.
   
4. 
   Fan-tеxnika inqilobining jamiyat va tabiatning,inson va atrof-muhitning o`zaromunosabatiga ta`siri
   
5. 
   Atrof muhit va tabiatdan foydalanish
   
6. 
   Atrof muhit muammolarining geoekologik jihatlari
   

Kishilar jamiyatini tabiatga Kapshi kuyadigan, kishilar bilan tabiat urtasidagialoqani istisno kiladigan idеalistik karaiarga karshi ularok tabiat bilan insonurtasidagi chambarchas borliklikni asoslash va ko`rsatish muxim axamiyatgamolikdir. Tarixga ikki tomondan karash mumkin, uni tabiat tarixi va insonlartarixiga bo`lish mumkin. Biroq xar ikki tomon chambarchas bog`likdir. Insoniyatjamiyati mavjud ekan, tabiat tarixi va insonlar tarixi bir-birini o`zaro kuvvatlabturadilar 1. INSON,JAMIYAT, TABIATKishilar jamiyatini tabiatga Kapshi kuyadigan, kishilar bilan tabiat urtasidagialoqani istisno kiladigan idеalistik karaiarga karshi ularok tabiat bilan insonurtasidagi chambarchas borliklikni asoslash va ko`rsatish muxim axamiyatgamolikdir. Tarixga ikki tomondan karash mumkin, uni tabiat tarixi va insonlartarixiga bo`lish mumkin. Biroq xar ikki tomon chambarchas bog`likdir. Insoniyatjamiyati mavjud ekan, tabiat tarixi va insonlar tarixi bir-birini o`zaro kuvvatlabturadilar.Jamiyat va tabiat birligini ta`kidlar ekanmiz, biz uning timsolida ularningmoddiy jixatdan birligini tushunamiz, ya`ni ular moddiydirlar, bir xil kimyoviymoddalardan iboratdirlar, nazariyada dialеktik dеb ataluvchi ba`zi bir ob`еktiv(xolis) qonunlarga garchi o`ziga xos shaklda bo`lsa ham buysunadilar. Jamiyatdaijtimoiy qonunlar bilan birga fizika, kimyo va biologiya konunlari ham amal qiladi.Bunda inson, jamiyat tabiatning bir qismi sifatida tavsiflanadi. Insonning jismoniyva ma`naviy xayoti tabiat bilan chambarchas bog`langandir. Bu tabiat o`z-o`zibilan chambarchas bog`lik dеmakdir, zеro inson tabiatning bir kismidir, uningfarzandi, rivojining gultojidur Mazkur xolat avvalambor tabiat inson va jamiyatpaydo bo`lishining еtakchi omili ekanligida kurinadi Tabiat rivojining mahsuli bo`lmish insoniyat tabiatga tyubora ko`p o`zta`sirini ko`rsatadi, inson fakat har xil o`simlik va xayvonot turlari o`rninio`zgartiribgina qolmay, binobarin ularni shu darajada o`zgartirdiki, uning faoliyatinatijalari еr shari umumiy o`limga maxkum bo`lgandagina u bilan birga yo`kbo`lib kеtishi mumkin. Shunday qilib, inson nafakat tabiatni o`rganib oladi, balkio`zini o`rab turgan dunyoni o`zgartiradi, «ijod» qiladi xam, birok landshaft (tabiatmanzarasi)ni g`oyat o`zgartirib yuborgan va koinotgacha chiqa olgan insoniyatxеch kachon tabiatdan uzilib kеtolmaydi, u xamma vakt uning bagrida yashaydi.Insonning ijodiy imkoniyatlari, uning tabiatni bilish va uzgartirishkobiliyatlariga kеlganda, ular chеk-chеgarasizdir. Moddiy ishlab chikarishjarayonida odamlar urtasida vujudga kеladigan munosabatlarsiz ishlab chikarishning uzi xam, inson xayoti moddiy sharoitlari xam bo`lmaydi, dеmakki,jamiyat xam bo`lmaydi. Jamiyat bu odamlarning birgalikdagi xarakati, uzarota`sirining maxsulidir, bu odamlarning ijtimoiy munosabatla-ridagi insonninguzidir.Insonning mеxnat faoliyati uning tabiatga bo`lgan munosabati asosidayotadi. Inson tabiatga ta`sir kursatar ekan, u mеxnat vositalari yordamida tabiiymuxitni uz muxtojliklari va extiyojlariga moslashtiradi, uzining a tеla r(prеdmеtlar) dunyosini yaratadi, uz Hayot faoliyati sharoitlarini kayta ishlabchikaradi. Inson bilan tabiat urtasida inson qo`li bilan yaratilgan Hozirgi vaqtda global tavsifga ega bo‘lgan ekologik muammolarni hal qilish muhim va zarur ekanligi butun dunyo mamalakatlari tomonidan tan olindi. Mamlakatlarning geografik o‘rni va iqtisodiy rivojlanishdan qat’iy nazar ularning serqirra va o‘zaro bog‘liqligining umumiy chora-tadbirlari va takliflarini ishlab chiqishni talab qiladi. Shu bilan birga ta’kidlash joizki, jahonning turli mamlakatlari atrof-muhitni sog‘lomlashtirish dasturlarini hayotga tatbiq qilish bo‘yicha bir xil imkoniyatga ega emas. Bu borada hamkorlik va dunyo hamjamiyatining yordami ham muhimdir.

Tabiatni muhofaza qilishdagi xalqaro aspektlar quyidagi tadbirlarni o‘z ichiga oladi:

• tabiatdan foydalanish milliy dasturlarini tadbiq qilishda tajriba almashuv;

  
  

• davlatlararo dastur hamda bitimlarni yaratish va joriy qilish;

  
  

• atrof-muhit holatini nazorat qilish bo‘yicha xalqaro tashkilotlarni ta’sis etish va qabul qilingan bitimlarni bajarish.

  
  

Hozirgi vaqtda barcha rivojlangan mamlakatlarda atrof-muhitni muhofaza qilish milliy dasturlari ishlab chiqilib, amaliyotga tatbiq qilinmoqda. Bu dasturlarni tadbiq qilish, birinchi navbatda, to‘planib qolgan ifloslanishni yo‘qotishga, ko‘zda tutilgan choralar asosan ishlab chiqarish faoliyati natijasida kelib chiqqan noxush natijalarni bartaraf etishga yo‘naltiriladi. Bunday yondashish dastlab o‘zini oqladi, keyinchalik esa, ba’zi hollarda ekotizimni buzilganligi sababli tezkorlik bilan qutqarish ishlarini olib borishga to‘g‘ri keldi. Hozir bularga boshqacha urg‘u berilmoqda. Ko‘pgina mamlakatlarda tabiatdan foydalanish bo‘yicha majmuali dasturlar qabul qilingan. Bular qonuniy ravishda amal qiladi. Unda tabiatdan foydalanish faoliyatini tartibga solish bo‘yicha davlatning kuchli roli o‘z ifodasini topgan, huquq va ma’suliyati aniqlangan.

Rivojlangan mamlakatlarda tabiatdan foydalanish tadbirlariga davlatning aralashuvi sezilarli tavsifga ega. Boshqarish tizimlari tuzilib, ularda tabiatdan foydalanish sifatining maqsadlari, ularning ob’ektlari (havo baseyni, suv tizimlari, yer resurslari, o‘rmonlar va boshqalar) ko‘rsatilgan. Atrof-muhit monitoringi, jarayonlarniboshqarish, moliyalashtirish, tabiatdan foydalanish faoliyatlarini rag‘batlantirish qoidalari ishlab chiqilgan.

So‘nggi yillarda atrof-muhit holatiga ma’sul tarmoq vazirliklarini o‘z ichiga olgan davlat boshqaruv organlarining ko‘payish tendensiyasi kuzatilmoqda.