A
o‘zgarmaydi. Beta-yem irilish energiyasi 18
keV
dan 16
Me V
gacha boMib,
barchayadrolar sohasida kuzatiladi. Beta-yemirilishda vujudga kelgan zarra
barcha xususiyati jihatidan elektronligini ko'rsatadi. Beta-zarraning aynan
elektron ekanligiga b 0 e quyidagi ilm iy dalillam i keltirish mumkin:
1) Beta-zarra - zaryadi, massasi, spini, magnit momenti elektronnikiga
teng;
2) P +-zairaatomqobiq elektronlari bilan annigillyasiya beradi p f+e —» y + y
(annigillyasiyalashuvni faqat zarra va antizarralargina vujudga keltiradi);
3) Beta-yemirilish atom qobiq elektronlarini yadro tomonidan qamrab
olish bilan ham boMadi.
4) Beta-zarra elektron kabi Pauli tam o yiliga bo‘ysunadi, yadrodan
chiquvchi p -zarra atom qobigMda to‘ xtab qolmaydi, albatta, atomdan
tashqariga chiqib ketadi.
Shunday qilib, aytish mumkinki, P-zarra aynan elektron ekan.
Ikkinchi tomondan p-zarra yadroda tayyor holda mavjud emas. Yadro
proton va neytronlardan iboratdir. Agar yadroda p -zarra mavjud deyilsa, u
holda yadroning spin va magnit momentlarini tushuntirib bo‘lm aydi. Bundan
tashqari energiyasini tushuntirib boMmaydi. Haqiqatan ham, im puls va
koordinata noaniqligi tam oyiliga asosan:
APAr > h,
bundan :
Д
r
10 -12
sm
sm
Impulsga mos keluvchi kinetik energiya:
AP
_
h
_ 1
O'27 erg
•
s
_ j q _15
erg
•
5
sm
T = A P -c = lO
sm
s
= 3 - l(T 5
1,6-K T6
M eV
=
20 MeV.
P-yem irilish energiyasidan katta boMib,ketadi.
Xulosa qilib aytish mumkinki, P-zarra yadroda tayyor holda m avjud
emas, yem irilish vaqtidagina paydo boMadi.
Yadroda P -y e m irilish jara yo n in i yadrodagi n u k lo n lam in g o ‘ zaro
alm ashinuvchi, y a ’ ni protonlarning neytronlarga yo ki n eytron larning
proton larga almashinuvi tufayli debqarash kerak. Beta-yem irilish nuklonlar
alm ashinuviga xos jarayondir. P-zarralar manbayi nuklonlardir. Yadrodan
tashqaridagi erkin neytron yarim yem irilish davri 11,7 min davr bilan proton
va beta-zarraga yem iriladi, yadro ichida proton ham P -yem irilishni vujudga
keltiradi.
Shuni alohida ta’kidlash mumkinki, erkin neytron n —>p+P~ bo‘yich a
P~-yemirilar ekan. Bu yem irilish yadro va elektromagnit kuchlari tufayli
deb boM maydi, chunki yadro ku ch lari q isq a m aso fad a t a ’s irla sh u v
xususiyatiga ega boMgani uchun erkin neytronga ta’sir etm aydi, neytron
zaryadsiz boMgani uchun elektromagnit kuchlari ham ta’sir etmaydi. Demak,
beta-yem irilish alohida kuchlar, y a ’ni kuchsiz ta’sirlashuv deb ataluvchi
kuchlar tufayli ro‘y beradi.
Beta-yemirilishning uch xili uchraydi: ( 3 -yemirilish, p +-yemirilish va
e-qamrash.
1.
P “-yemirilish yadroda neytronlar ortiqcha boMishsa, n —» p+ P ~
yem iriladi, bu bilan
Do'stlaringiz bilan baham: |