Atom yadrosi ya zarralar fizikasi

r cIE ") 
hnf  dE  „ 
Ann  Z 1^
’  
I ^ db=^ ^ ,n^
 
<
6U3>
1
,-  max
(6 .1 .1 3 )  ifo d a d ag i  l n T —   ni  (6 .1 .1 1 )  va  (6 .1 .1 2 )  fo rm u lalard an
^min
foydalanib  yo zam iz:
ln ^ m = I  |n^ L  = I  ln ^ _ .  
(6.1.14)
A,,,,, 
2 
/ r in 
2  
/
(6 .1 .1 4 )  ni  (6 .1 .1 3 )  ga  q o ‘y s a k ,  so lish tirm a  io n iz a tsiy a   y o ‘ qotish 
form ulasi  hosil  boMadi:
dE_ 
Kdx j
In 
= 
■
 
(6.1.15)
(6 .1 .1 5 ) form ulani  B o r fo rm u la si deb ataladi.
R elyativ istik  effektlam i e ’tiborga olsak, solishtirm a io n izatsiya energiya 
y o ‘ qotish  form ulasi:
f dE^ 
dx
4 n Z 2eA 
r. 
2 
m 32
n [In---------- ^— f t - d - U ] ,  
(6  1 1 6 )
m3
2 
1 
I(\~J32) 
(o.i.ioj
(6 .1 .1 6 ) 
form ulaga  B ete-B lo x   fo rm u la si  deb  ham  atalad i.  Bu  yerda 
en e rg iya y o ‘ qotish  erg/sm  larda oMchanadi.
Solishtirm a  energiya  y o ‘qotish  muhitdan  o‘tayotgan  zarra  zaryadining 
kvadratiga to‘g ‘ri, tezligining kvadratiga teskari mutanosibda hamda muhitning 
elektronlar konsentratsiyasiga ham bogMiq boMib, zarra massasiga bogMiq emas.

---

Z aryadli zarran in g elektronga yaq in  k elish  m asofasi, y a ’ ni ta ’sirlashuv 
param etri n o relyativistik yoki relyativ istik  holatlarda tu rlich a q iym atlarga 
ega boMadi.
N orelyativistik holat uchun yaq in lash ish   param etrining Z> 
qiym atini 
elektronning atom dagi o‘rtacha io n izatsiya en ergiyasi  /  to ‘ g ‘ ri keladigan 
q iym attan lan ild i. R elyativistik holatda shuni e ’tiborga o lish  lozim ki, zarra 
ta ’sirlashuv vaqti: