Atom yadrosi ya zarralar fizikasi


Am  =  \Zmp + ( A  — Z ) m n



Download 6,32 Mb.
Pdf ko'rish
bet14/325
Sana01.01.2022
Hajmi6,32 Mb.
#305408
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   325
Bog'liq
atom yadrosi va zarralar fizikasi

Am
 = 
\Zmp + ( A  — Z ) m n
 -  
M ( A ,  Z)]
Bu yerda 
Zmp-
 protonlar m assasi, (
A -Z )m n-
 neytronlar massasi, 
M (A,Z)
-  yadroning massasi.


Massa defektiga to ‘g ‘ri keluvchi energiya nuklonlarni birlashtirib, yadro 
hosil  qilishga  mos  keluvchi  energiyani,  y a’ni  bogManish  energiyasini 
ifodalaydi:
E h„g'i  = A m - c 2
  =  
[Zm p  + ( A -  Z ) m n  -  M ( A , Z ) ] c 2 .
Hozirgi  vaqtda  yadro  massasini  yuqori  aniqlikda  oMchashlik  defekt 
massani,  ya’ni  yadro  bogManish  energiyasini  katta  aniqlikda  hisoblash 
imkoniyatini  yaratdi.
BogManish  energiyasi  form ulasini  neytral  atom lar  massalari  orqali 
ifodalash  qulaydir,  chunki  odatda jadvallarda  atom  massalari  keltiriladi. 
B u ning  uchun  proto n   m assasi  shu  yadro  atom ining  m assasi  bilan 
almashtiriladi va atomdagi tegishli elektronlaming massasi hisobga olinadi:
Eh„K;  = {ZM al(lH )~ Z m e  + ( A - Z ) m „ - [ M a,( A ,Z ) ~  Zmc]}c2  =

[ZM a,
 (,
lH ) +(A -  Z)m„  -  M al (A, Z)]c2
Yadro bogManish energiyasining bitta nuklongato‘g‘ri keluvchi qiymati 
solishtirm a  bogManish energiyasi deb ataladi:
f
A
 
'
Yadroning  m ustahkamligini  xarakterlashda  bogManish  energiyasidan 
tashqari zichlashish koeffitsienti ishlatiladi. Har bir nuklonga to‘g ‘ri keluvchi 
defekt massaga zichlashish (u p ak o vk a) koeffitsienti deb ataladi.
_  
Am
~ ~ T '
Mavjud  yadrolar  solishtirma  bogManish  energiyasining  massa  soniga 
bogMiqlik grafigi  1.4-rasmda keltirilgan.
Solishtirma  bogManish  energiyasi ju d a   yengil  elementlardan  tashqari 
barcha  elementlar  uchun  taxminan  bir  xildir.  Massa  soni  Л>11  boMgan 
yadrolarda o ‘rtacha sol ishtirma bog‘ lanish energiyasi 7,4 dan 8,8 
Me V
 gacha. 
Eng katta qiymat (~8,8 
MeV)
 massa sonlari 
A
 = 60 (temir va nikel)ga yaqin 
sohasiga  to‘g‘ri  keladi.  Argon 
A  =
  40  dan  qalay 
A
  =  120  gacha  boMgan 
oraliqda 
E
= 8 ,6 
Me V
deyarli o ‘zgarmaydi. OgMr elementlar tomoniga borgan 
sari egrilikning maksimumdan pasayishi ancha sekin sodir boMadi. Nihoyat,


eng  og ‘ir  yadrolarda  bir  nuklonga  to‘g ‘ri  keladigan  o ‘rtacha  solishtirma 
bogManish  energiyasi  taxminan  7,5 
M eV
 ni  tashkil  etadi.  Ancha  yengil 
elementlartomon pasayishi 
A
 ning kamayib borishi bilan tezroq sodir boMadi. 
Solishtirm a  bogManish  energiyasi  yadrodagi  nuklonlam ing  (proton  va 
neytronlarning) toq yoki juftligiga bogMiq ekan. Odatda juft-juft yadrolarning
E (MeV) 
bogManish  energiyasi  toq-
to q  y a d ro la rn in g  
E bog.,
 
energiyasidan sezilarli katta 
boMadi.  Juft-toq  yoki  toq- 
ju f t  y a d ro la rn in g  
E hog.t
 
energiyasi  ham ju ft-ju ft  va 
toq-toq  yadrolar  bogManish 
energiyalaridan  farq  qiladi. 
Eng katta bogManish juft-juft 
y a d ro la rg a ,  e n g   k u c h s iz  
b o g M an ish  
to q -to q
yadrolarga to ‘g ‘ri  keladi.

50 
100 
150 
200 
250
  A

Download 6,32 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   325




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish