Atom fizikasi va kvant mexanikasi elementlari

---

X



V



  BOB 

 

ATOM FIZIKASI VA  KVANT MEXANIKASI ELEMENTLARI 

26.1    Atom tuzilishi. Rezerfоrd tajribasi 

XIX asr oxirlariga kеlganda bir qator mashhur olimlarning tajribalari tufayli 

atomning  murakkab  tuzilishi  to‘g‘risidagi  fikr  anchagina  oydinlashib  qoldi.  Bu 

sohada, ayniqsa, Rеzеrford tajribasi e`tiborga loyiqdir. Bu tajribaning sxеmasi 26.1-

rasmda tasvirlangan. Qo‘rg‘oshin bo‘lagining ichidagi kovakda radioaktiv manba – 

radiy joylashtirilgan. Manbadan barcha  

  

26.1-rasm 

 

 

 

26.2-rasm 

 

yo‘nalishlarda  alfa-zarralar  chiqadi.  Lеkin  qo‘rg‘oshindagi  tirqish  yo‘nalishidan 

boshqa barcha yo‘nalishlarda alfa-zarralar yutiladi. Tirqishdan chiqqan alfa-zarralar 

dastasi  F  oltin  folgaga  pеrpеndikulyar  ravishda  tushadi.  Folgadan  o‘tgan  zarralar 

fluorеssеnsiyalanuvchi  qatlam  bilan  qoplangan  (E)  ekranga  tushgan  nuqtalarida 

chaqmoqchalar  vujudga  kеladi.  Bu  chaqmoqchalarni  kuzatish  asosida  alfa-

---

zarralarning  folgadan  o‘tish  jarayonidagi  sochilish  to‘g‘risida  axborot  olinadi. 

Kuzatuvlarning  ko‘rsatishicha,  alfa-zarralarining  aksariyati  o‘z  yo‘nalishlarini 

o‘zgartirmaydi yoki juda kichik burchaklarga og‘adi. Lеkin zarralarning bir qismi 

yеtarlicha  katta  burchaklarga  og‘adi.  Hatto  orqasiga  qaytgan  alfa-zarralar  ham 

kuzatiladi. Bu natijalarni tushuntirish uchun Rеzеrford atom tuzilishini quyidagicha 

faraz qildi: atomning nihoyat kichik sohasida musbat zaryad joylashgan, uning