Atom-emission va atom-absorbsion spektrometriya Atom spektroskopik analiz usullari

Induktiv bog’langan plazma. Induktiv bog’langan plazmali atomizator bir-birining ichiga joylashgan uchta konsentrik kvars nayidan hosil bo’lgan plazma gorelkasidan iborat (2.4-rasm). Naylar orqali juda toza argon gazining oqimi katta tezlikda yuboriladi. Eng ichki gaz oqimi
namuna eritilgan eritmani purkaydi, o’rtadagisi plazmani hosil qiladi, tashqi oqim esa shu plazmani sovutadi. Tashqi oqim uchun eng ko’p argon (10–20 l/min) ishlatiladi. Argon plazmasi uchqun razryadi orqali yoqiladi, keyin esa gorelkaning yuqori qismiga o’ralgan yuqori chastotali induktiv g’altak yordamida, uning bir tekis yonishi ta’minlanadi. Plazmada zaryadlangan zarrachalarning kuchli halqali toki paydo bo’ladi (erkin elektronlar va Ar⁺ ionlarining). Argon plazmasining temperaturasi gorelkaning balandligi bo’ylab 6000 ⁰S dan 10000 ⁰S gacha o’zgaradi (2.4b-rasm).

31.4 a-rasm. Induktiv bog’langan plazma

1 – induksiya g’altagi; 2 – tashqi kvarts trubka; 3 – o’rtadagi kvarts trubka; 4 – namunani kiritish uchun injektor trubka; 5 – plazma, IBP ning mash’ali; 6 – atomlashtirish sohasi (zonasi); 7 – atom chiziqlarining emissiya sohasi; 8 – ion chiziqlarining emissiya (chiqish) sohasi; 9 – plazmani sovutuvchi qo’shimcha gaz; 10 – plazma hosil qiluvchi gaz; 11 – namuna tashuvchi gaz.

31.4 b-rasm. Induktiv bog’langan plazmada temperaturaning taqsimlanishi.

Qo’zg’atishning bu usuli o’zining har yoqlamaliligi (bunday yuqori temperaturalarda ko’pchilik elementlar qo’zg’aladi), yuqori sezgirligi ( C_min 10^8 10^2 % mass., har xil elementlar uchun), yaxshi takrorlanishi ( s_r  0,01  0,05 ), va keng oraliqdagi konsentrasiyalarni aniqlashi bilan xarakterlanadi. Bu atomizatorni amalda ishlatishga to’siq bo’lib turgan asosiy narsa, uning va unga sarf bo’ladigan gazning o’ta qimmatligidir. Shunga qaramasdan hozirgi vaqtda AES da atomlash va qo’zg’atish manbai sifatida induktiv bog’langan plazma eng ko’p ishlatiladi.