Atom-emission va atom-absorbsion spektrometriya Atom spektroskopik analiz usullari

Mavzuni mustahkamlash uchun savollar:

1. 
   Atom optik spektroskopiyasi qaysi fizikaviy hodisaga asoslangan. Tanlash qoidasi
   

(valent, elektron, qo’zg’algan, o’tish, bosh kvant son, orbital kvant son).

2. 
   Nima uchun atomlarning spektri chiziqli shaklga ega (energiya, kvant, diskret, foton, to’lqin uzunlik).
   

3. 
   Moddalarni atomlash va qo’zg’atish manbalari: alanga, uchqun va yoy razryadlari hamda induktiv bog’langan plazma.
   

4. 
   Atomlash manbalardagi fizik-kimyoviy jarayonlar (temperatura, energiya, to’qnashish, o’tish, o’zi tomonidan yutish).
   

4. 
   AES usulida sifat analizi o’tkazish (to’lqin uzunlik, yoy razryadi, chiziqlar soni, xarakteristik).
   

4. 
   AES usulida miqdor analizi o’tkazish (konsentrasiya, intensivlik, Lomakin-Shaybe, o’zi tomonidan yutish, etalon).
   

4. 
   Ichki standart usulining mohiyati nimadan iborat va u qanday maqsadda ishlatiladi
   

(gomologik, temperatura, nisbiy intensivlik, to’lqin uzunlik, namunaning asosi)

4. 
   Usulning metrologik kattaliklari (sezgirligi, konsentrasiyalar oralig’i, takrorlanish).
   

ATOM YUTILISH SPEKTROSKOPIYaSI
Usulning asoslari

Atom-absorbsion spektrometriya atom-emission spektrometriyaga qaraganda nisbatan yosh analitik usul hisoblanadi. Avstraliyalik olim Alan Uolsh 1955 yilda absobsion usullarning emission usullarga qaraganda asosiy ustunliklarini aniqladi va atom absobsiyani qayd qilishning eng maqbul usulini hamda analiz o’tkazuvchi asbobning sxemasini taklif etdi.

Atom yutilish spektroskopiyasi qo’zg’atilmagan atomlar tomonidan optik oraliqqa to’g’ri keluvchi elektromagnit nurlarni yutishga asoslangan. AYuS da ham xuddi atom-emissiya spektroskopiyasidagidek namunani oldindan atomlash kerak. Ammo AES da analitik signalni qo’zg’algan atomlar hosil qilsa, AYuS da uni qo’zg’atilmagan atomlar hosil qiladi. Atom bug’i optik zichligining (A) kattaligi Buger–Ber– Lambert qonuniga ko’ra, yorug’lik yutuvchi zarrachalarning konsentrasiyasiga ( c_{a t} ), ya’ni atomizatordagi aniqlanadigan elementning miqdoriga to’g’ri proporsional bo’ladi.

A  katlcat

(3.1)

bu yerda k_{a t} – erkin atomlarni yorug’lik yutish koeffisiyenti, l – optik yo’lning uzunligi.

Asbobning belgilangan ish maromi va atomlashning turg’un sharoitlarida atomizatordagi atomlar konsentrasiyasi c_{a t} aniqlanayotgan

elementning konsentrasiyasiga (s) to’g’ri proporsional bo’ladi. Shuning uchun, (3.1) ni quyidagicha yozish mumkin
A  kcl (3.2)
bu yerda k – yutilish koeffisiyenti k va c dan s ga o’tish
a t a t

koeffisiyentlarini o’z ichiga oluvchi koeffisiyent. Xuddi AES dagi kabi proporsionallik koeffisiyenti k to’lasincha empirik kattalik bo’lib, u analiz sharoitlariga bog’liq va tajriba yo’li bilan topiladi.