Atmosferaning ifloslanishining asosiy sabablari

MIRZO ULUG’BEK NOMIDAGI O’ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI EKOLOGIYA FAKULTETI EKOLOGIYA YO’NALISHI 4-KURS TALABASI QODIROV RAMAZONNING EKOTOKSIKOLOGIYA FANIDAN MUSHTAQIL ISH TOPSHIRIG’I

Atmosfera ifloslanishining asosiy sabablari

Reja:

• Atmosferaning tabiiy ifloslanishi.
• Atmosferaning sun'iy ifloslanishi.
• Atmosferada gazlar balansining o’zgarishi.

Atmosfera geografik qobiqda muhim ahamiyatga ega. Atmosferani Yerning “ko‘rpasi” va “qalqoni” deyishadi. U Yerning issiqlik rejimini tartibga solib turadi, issiqlikni Yer yuzasida taqsimlanishiga imkon beradi. Binobarin, uning mavjudligi tufayli Yer yuzasi sovib ham ketmaydi, isib ham ketmaydi. Agar havo qobig’I bolmaganda edi, yer yuzasida haroratlarning kunlik ozgarishi 2000 gacha yetgan holda, kunduzi jazirama issiq (+1000 dan yuqori ) va oqshom izg’irin sovuq (-1000ga yaqin) bo‘lar edi.

Atmosfera geografik qobiqda muhim ahamiyatga ega. Atmosferani Yerning “ko‘rpasi” va “qalqoni” deyishadi. U Yerning issiqlik rejimini tartibga solib turadi, issiqlikni Yer yuzasida taqsimlanishiga imkon beradi. Binobarin, uning mavjudligi tufayli Yer yuzasi sovib ham ketmaydi, isib ham ketmaydi. Agar havo qobig’I bolmaganda edi, yer yuzasida haroratlarning kunlik ozgarishi 2000 gacha yetgan holda, kunduzi jazirama issiq (+1000 dan yuqori ) va oqshom izg’irin sovuq (-1000ga yaqin) bo‘lar edi.

Atmosfera tirik mavjudotlarni halokatli ultrabinafsha, rentgen va kosmik nurlardan, meteorit jismlardan asraydi.

Atmosferaning ifloslanishi deganda havoga begona birikmalarning qo'shilishi natijasiga uning fizik va kimyoviy xususiyatlarining o’zgarishi tushuniladi, atmosfera 2 xil yo’l bilan ifloslanadi
tabiiy
sun

Tabiiy ifloslanishlar.

Vulqonlardan chiqadigan kul va chiqindilar, shuningdek havoga chiqadigan CO2.
Tabiiy yong’inlardan chiqadigan zararli tutun va gazlar.
Tabiiy ofatlardan biri bo’lgan changli bo’ronlar.
Sun’iy ifloslanishlar
Benzinli avtoulovlardan ifloslantiruvchi moddalar. Oktanni ko’paytirish uchun uglerod oksidi(CO), azot oksidlari(NOx), qo’rg’oshin hosilalari(tetraetil qo’rg’oshin).
Isitgichlar ko’mir bilan.
Oltingugurt dioksidi, uchuvchi kul, sof og’ir metallar va azot oksidlarini ifloslantiruvchi moddalar.

Sanoat tomonidan chiqarilayotgan ifloslantiruvchi moddalar.

Sanoatda ishlatilayotgan yoqilg'ilar yondirilganda chiqindi gazlar tarkibida oltingugurt va ozot qo'sh oksidlari bo'ladi. Atmosferaga millionlab tonna chiqarilayotgan bu birikmalar yomg’irni kislotaga aylantiradi. Natijada kislotali yomg'irlar ta'sirida katta maydondagi o'rmonlar qurishiga sabab bo’ladi.

Begona qo'shimchalari bo'lmagan atmosfera havosi quyidagi tarkibiy qismlardan iborat: azot-78.1%, kislorod 20.9%, argon va boshqa inert gazlar 0.95%, karbonat angidrid 0.03 %. Boshqa gazlarning miqdori nisabtan kam .

Begona qo'shimchalari bo'lmagan atmosfera havosi quyidagi tarkibiy qismlardan iborat: azot-78.1%, kislorod 20.9%, argon va boshqa inert gazlar 0.95%, karbonat angidrid 0.03 %. Boshqa gazlarning miqdori nisabtan kam .

Bundan tashqari havoda doim 3-4 % suv bug'lari. Chang zarralari bo’ladi. Atmosferadagi har bir gaz o'ziga xos fizik va kimyoviy xususiyatlarga egadir.

Atmosferada gazlar tarkibi.

Atmosferadagi uzoq vaqtdan beri asosiy gazlarning nisbatan doimiy miqdorlari mavjud bo’lib, so'ngi yillarda inson tasirining kuchayishi natijasida gazlar balansining o"zgarishi kuzatilmoqda. Atmosferadagi gazlar doimiy miqdori o’zgarishi sayyoramiz uchun salbiy oqibatlarga olib kelishi aniqlangan.

Atmosferadagi uzoq vaqtdan beri asosiy gazlarning nisbatan doimiy miqdorlari mavjud bo’lib, so'ngi yillarda inson tasirining kuchayishi natijasida gazlar balansining o"zgarishi kuzatilmoqda. Atmosferadagi gazlar doimiy miqdori o’zgarishi sayyoramiz uchun salbiy oqibatlarga olib kelishi aniqlangan.

Oxirgi yillarda atmosferaga o'nlab mlrd tonna karbonat angidrid gazining chiqishi natijasida sayyoramizning o'rtacha harorati 0,5 c oshgaligi aniqlangan. «Parnik effekti» natijasida yer yuzi o'rtacha haroratining o’zgarishi og'ir ekologik oqibatlarga olib kelishi bashorat qilinadi.

Har yili yer yuzasida yonish jarayonlariga qo'shimcha o'n milrd tonnadan ortiq kislorod sarflanadi. Biosferada kislorodni tiklovchi manbalar-yashil o'simliklar maydonining tez qisqarib borayotganligini hisobga olsak, kelajakda kislorodning kamayishi muommosi yuzaga kelishi shubhasizdir.

E’tiboringiz uchun rahmat!