Atmosferada yog’inlarning hosil

---

---


Atmosferada yog’inlarning hosil 
bolishi

Atmosfera yog’inlari va ularning 
turlari

Yog’inlarning taqsimlanishi va 
ularni o’lchash 

---


Tabiatda har doim suv bug’larining suyuq yoki qattiq 
holatga o’tish jarayonlari kuzatiladi. Suv bug’larning 
suvga aylanishi 
kondensatsiya
deb ataladi, suv 
bug’larning qattiq holatga aylanishi esa 
sublimatsiya 
deb ataladi. Atmosferadagi suv bug’larning 
kondensatsiyasi natijasida o’z tarkibida mayda suv 
tomchilari to’plami yoki kichik muz kristallaridan 
iborat bulutlar hosil bo’ladi. Bulutni tashkil etuvchi 
elementlarning yog’in sifatida yerga tushishi uchun 
ular anchagina kattalashib pastdagi havoning 
qarshiligini yengishi kerak.

---

---


Atmosfera yog’inlari bulutlardan yog’adigan yoki havoda 
suv bug’larining kondensatsiyalanishi natijasida yer 
yuzasiga tushadigan tomchi yoki muz holatidagi suv. 
Bulutlardan yomg’ir, qor, muz donachalari, dol va h,klar 
yog’adi. Havodagi suv bug’laridan shudring, qirovlar hosil 
bo’ladi. Atmosfera yog’inlari davomli, o’rtacha , jala 
shaklida va shivalab yog’uvchi yog’inlarga ajratiladi. 
Davomli va o’rtacha tezlikda yog’uvchi atmosfera yog’inlari 
qatlamli yomg’ir beruvchi va yuqori qatlam bulutlardan 
yog’adi. Jala bo’lib yog’adiga atmosfera yog’inlari yomg’irli 
top bulutlardan yirik tomchi yoki qor, muz donachalari, 
yozda esa do’l shaklida yog’adi, to’satdan katta tezlikda 
boshlanib tezda tohtaydi, issiq davrda esa momaqaldiroq 
bilan birgalikda o’tadi. Mayda shivalab yoguvchi atmosfera 
yoginlari qatlamli bulutlardan (bazan tumanlardan) mayda 
tomchi va tez eriydigan qor shaklida yog’adi.

---

---


Atmosfera yog’inlari yer yuzasida notekis 
taqsimlangan bo’lib, asosan yerning geografik 
joylashuv, relyef, balandlik va tekisliklarga bog’liq. 
Eng ko’p yog’ingarchilik ekvatorial (2000 mm dan 
ortiq) va mo’tadil (800 mm dan ortiq) kengliklarga 
to’g’ri kelad. Kichik yog’ingarchiliklar (200 mm) tropik 
va qutb kengliklariga togri keladi, biroq bu taqsimot 
tabiat tomonidan buziladi. Okeanlarda quruqliklarga 
nisbatan kop yog’ingarchilik tushadi, shamollar 
ustunlik qiladigan tog’ yonbagirlarida ham 
yog’ingarchilik ko’p midorda bo’ladi. Bunga misol 
Ukraina Karpat tog’larining shamol yonbag’irlarida 
yiliga 1500 mm , teskari tomonida esa 750 mm yani 
ikki barobar kam miqdorda yogingarchilik bo’lishidir.

---

---

---


Yillar davomida yog’ingarchilik bo’lmagan quruq 
joylar esa Janubiy Amerika Atakama cho’li (yiliga 1mm) 
va Afrikada Sahara cho’lidir(yiliga 5mm).

---


Yog’inlarni o’lchash, miqdorini aniqlash uchun keng 
tarqalgan yog’in yig’iladigan chelaksimon idishdan 
foydalaniladi. Bunda chelak yuzasi(yog’in tushadigan) 
200sm|kv, balandligi esa 40 sm bo’ladi va chelak atrofi 
maxsus himoya plastinalaridan iboratdir.

Yomg’ir o’lchov asbobi yerdan 2 m balandlikda, qatiy 
gorizantal qilib o’rnatiladi. Yog’in miqsori o’lchov 
stakani yordamida o’lchanadi(o’lchov birligi mm). 

---