Atmosfera havosida zaxarli moddalarning tarqalishi va tashlanayotgan chiqindilarning mumkin bo’lgan chegaraviy miqdorini hisoblash

Atmosfera havosida zaxarli moddalarning tarqalishi va tashlanayotgan chiqindilarning mumkin bo’lgan chegaraviy miqdorini hisoblash
Sanoat korxonalaridan tashlanayotgan zaxarli moddalarning yer yuzasi sathidagi zaxarlilik darajasi, ularning hisoblab topilgan maksimal qiymati C_max , mg/m³ bilan aniqlanadi.

C_max, metereologik noqulay sharoitda chiqindi tashlanayotgan joydan bir qancha masofa oralig’ida belginadi.

C_max, ning qiymati har bir modda uchun chegaraviy mumkin bo’lgan miqdoridan (ChMM, mg/m³ ) oshmasligi kerak C_max ≤ ChMM

Atmosferada bir vaqtda birgalikda ta’sir ko’rsatuvchi, bir nechta zaxarli moddalar bor bo’lsa, ularni o’lchovsiz kontsetratsiyalarining yig’indisi 1 dan oshmasligi va quyidagi shart bajarilishi kerak:

bu erda, C₁, C₂, ....C_n - hududning bir nuqtasidagi atmosfera havosiga tushayotgan zaxarli moddalarning kontsetratsiyasi, mg/m³.

ChMM₁, ChMM₂,..., ChMM_n - zaxarli moddalarning tegishli mumkin bo’lgan chegaraviy miqdori.

C_max, ning qiymati -yakka, og’zi dumaloq manbadan issiq holatda tashlanayotgan gaz-havo aralashmalari uchun quyidagi formula orqali aniqlanadi:

(1)

C_max, ning qiymati -yakka, og’zi dumaloq manbadan sovuq holatda

tashlanayotgan gaz-havo aralashmalari uchun quyidagi formula orqali
aniqlanadi:


(2)

A - atmosferaning temperatura stratifikatsiyasiga bog’liq bo’lgan va ifloslantiruvchi moddalarning vertikal, va gorizontal yo’nalishda tarqalish sharoitlarini hisobga oluvchi koeffitsient. O’rta Osiyoning subtropik zonasi uchun -240, O’rta Osiyoning qolgan rayonlari va Qozog’iston uchun 200;

M - ifloslantiruvchi moddaning miqdori, g/s.

F - zaharli moddalarning atmosfera havosida cho’kish tezligini

hisobga oluvchi o’lchovsiz koeffitsient. Gazsimon moddalar uchun F = l;
changlar uchun F = 2 - 3.

m va n - gaz-havo aralashmasini manbaning og’zidan chiqish sharoitlarini hisobga oluvchi o’lchovsiz koeffitsientlar.

m koeffitsienti quyidagi formuladan aniqlanadi:


(3)

f parametri quyidagi formula orqali hisoblanadi :

(4)

f ≥100 bo’lganda, chiqindilar sovuq, f ≤100 bo’lganda esa issiq hisoblanadi va (1) va (2) formulalari ham tegishli ravishda qo’llaniladi

D - chiqindilar manbasining diametri, m.

Truba og’zi dumaloq yoki kvadrat bo’lgan xolatlarda truba og’zi diametrini ushbu formula orqali aniqlanadi:

(5)
bu yerda

L – truba og’zi uzunligi, m

B - truba og’zi kengligi, m

W - gaz-havo aralashmasi manbadan chiqishining o’rtacha tezligi, m/s

H - manbaning yer sathidan balandligi, m

∆T- gaz-xavo aralashmasi temperaturasi T_g bilan atrof muhitdagi

xavo temperaturasi T_x lar farqi.

V₁ - gaz-xavo aralashmasining xajmi, m³/s, quyidagi formula bo’yicha hisoblanadi

(6)

n - koeffitsient V_m parametriga bog’liq bo’lib, quyidagi formulalardan aniqlanadi:

V_m≤0,3 bo’lganda n=3 (7)

0,3≤ V_m ≤2 bo’lganda, (8)

V_m≥2 bo’lganda n=1 (9)

Issiq chiqindilar uchun V_m quyidagi formulaga binoan topiladi:
(10)

Sovuq chiqindilar uchun

(11)

N ta manba uchun C_m quyidagicha hisoblanadi:

Issiq chiqindilar uchun:

(12)

sovuq chiqindilar uchun:

(13)

M - barcha manbadan atmosferaga kelib tushayotgan gaz-chang aralashmasining umumiy xajmi, m³/s.

V –gaz-havo aralashmalari tashlanadigan barcha manbalarning summar xajmi, m³/s

(14)

Yakka manbadan tashlanayotgan zaxarli moddaning miqdorini ChMM dan oshib ketmasligini ta’minlaydigan chegaraviy mumkin bo’lgan chiqindilar miqdori quyidagi formuladan aniqlanadi:

issiq chiqindilar uchun:

(15)

sovuq chiqindilar uchun

(16)

bu yerda C_f - zaxarli moddaning fon miqdori, mg/m³.

Zaxarli moddalarning miqdori ularning ChMM sidan va maksimal yer yuzasidagi kontsentrastiyasidan oshmaydigan miqdoridagi chiqindini tashlayotgan bitta manba trubasining uzunli (H, m) quyidagi formula orqali aniqlash mumkin:

issiq xolatdagi chiqindilar uchun:

(17)

sovuq xolatdagi chiqindilar uchun:

(18)