Atdd tüm Hakları Saklıdır Çarlık Rusyası Döneminde Semerkant

Academic Journal of History and Idea       

Vol.6 /Num.1  

G’afforov / pp 1 - 24 

March   2019 

 

21 

 

 

 

Xulosa va Tavsiyalar 

 

Shunday  qilib,  Rossiya  imperiyasi  Samarqandda  tashkil  etgan  siyosiy  boshqaruvdagi 

yangi  tashkilot  va  kadrlar  tizimi  imperiyacha  asosda  boshqarilib,  uni  yanada  mustahkamlash 

uchun faoliyat olib borishga yo’naltirgan edi. Bu siyosiy niyatni amalga oshirishga bosh bo’lgan 

rahbarlar  boshqaruv  apparatining  shaxsiy  tarkibini  tashkil  etgan.  Mustamlaka  hokimiyati 

tizimida yetakchilik mavqyei harbiy va harbiy bo’lmagan amaldorlarga tegishli edi. 

Ayniqsa, manbalarga ko’ra, viloyatda ma’muriy, sud  va polisiya lavozimlarida faoliyat 

yuritgan  aholining  51%  dan  ortig’i  rus  millatiga  mansub  kishilar  bo’lib,  ular  mustamlaka 

apparatining asl o’zagini tashkil etgan

49

. 

Boshqaruv  apparatidagi  rus  amaldorlarining  chuqur  tomir  otishi  va  Turkistonni  tark 

etmasligi  uchun  chor  hukumati  tomonidan  qulay  shart-sharoitlar  yaratib  berildi.  Hukumat 

farmoyishiga  ko’ra,  barcha  rus  amaldorlariga  xizmatning  birinchi  besh  yili  uchun  asosiy 

maoshning 20%  ini,  ikkinchisi uchun 40%  ini, uchinchisi uchun 75% tashkil  etuvchi  qo’shilib 

boruvchi maosh ham tayinlangan edi

50

. 

Shu  o’rinda  yana  aytish  lozimki,  chor  hukumati  o’lkada  o’z  boshqaruvini 

mustahkamlash  borasida  mustamlaka  tizimidagi  rus  amaldorlariga  ham  bir  qancha  talablar 

qo’ygan.  Bu  borada,  Samarqand  viloyati  harbiy  gubernatorining  qarori  ham  fikrimizni 

tasdiqlaydi.  Qarorda,  ma’muriy  polisiya  boshqaruvidagi  amaldorlar  mahalliy  tilni  bilishi 

zarurligi to’g’risida uqtiriladi. Jumladan, mahalliy tilni biladiganlar soni kamayib ketganligi va 

mahalliy tilni bilishga  ham intilish  zarurligi, chunki bu  mahalliy aholi  o’rtasida chor hukumati 

manfaatlarini  qaror  toptirishga  xizmat  qilishi  ta’kidlanadi

51

.  Darhaqiqat,  bundan  chor 

hukumatining asosiy ko’zlagan maqsadi, mahalliy aholi kayfiyatidan xabardor bo’lish, ularning 

mustamlaka  siyosatiga  munosabati,  aholi  o’rtasida  chor  imperiyasi  siyosatini  tushuntirish, 

targ’ibot ishlarini olib borish kabilardan iborat edi.  

Shunday qilib, ushbu bob bo’yicha quyidagi xulosalarga keldik: 

1.Samarqand  viloyati  chor  Rossiyasi  tarkibiga  kiritilgach,  viloyatda  umumimperiya 

ruscha idora shaklidagi yangi boshqaruv tizimi o’rnatildi. 

2.Mustamlakachilik  boshqaruv  siyosatining  amalga  oshirilib  borilishi  natijasida  aholi 

o’rtasida  ijtimoiy  tabaqalanish  jarayoni  kuchaydi.  Bu  avvalo  boshqaruv  tizimining 

takomillashtirilishi,  Rossiyaning  markaziy  gubernya  va  boshqa  hududlaridan  aholining 

                                                

49

 PеrvayaVsеоbshaya pеrеpis’ nasеlеniya Rоssiyskоy impеrii, 1897. Samarkandskaya aоblast’. 1905, 98-

101. 

50

 Abduraximоva N., Ergashеv F. Turkistоnda chоr mustamlaka tizimi. -T.: Akadеmiya, 2002,  206 b. 

51

 O’z R MDA, fоnd-I 18, ro’yxati-1, ish-2142, varaq, 5. 

---