Ат маҳсулотларини хавфсизлиги

9. Микотоксинлар
Баъзи бир моғорлар метаболизмининг маҳсулотлари маълум бир ҳолларда инсон ва ҳайвонот организми учун зарарли бўлиши мумкин. Энг муҳим токсинлар қуйидаги синфларга бўлинади.
Микотоксинлар донда ўришдан олдин ёки сўнг ривожланиши мумкин. Озиқ-овқат маҳсулотларининг ҳар хил турларидаги микотоксинлар инсон ва ҳайвонот организми учун касал туғдирувчи ҳисобланади ва улар ўткир, ҳамда хроник интоксикацияларга, ошқозон-ичак йўлининг ишдан чиқишига олиб келиши мумкин. Улар карциноген, мутаген ва иммун системасини йўқотувчи бўлиши мумкин. Микотоксинлар халқаро эътиборга эга. Тахминан 50 та давлатда микотоксинларнинг (айниқса афлатоксинлар) маҳсулот ва озиқаларда мавжудлиги назорат қилинади. Импортланадиган кўпчилик микотоксинларнинг селекцияси жадв.2 ва расм.1 да кўрсатилган.


10. Афлатоксинлар
Токсинларнинг бу гуруҳи-моғорлар ишлаб чиқарадиган маҳсулотдир. Улар бутун жаҳон бўйлаб кенг тарқалган. Маҳсулотларда афлатоксинлар етилишгача ва ундан сўнг, ҳосилда бўлса ҳаммасида эмас, асосан истеъмол қилиб бўладиган ёнғоқ, мойли уруғлар ва унли донларда йиғилади. Инсониятга таниш бўлган энг самарали токсин – бу В₁ токсин (карциноген) ва хелатогендир.


11. Озиқ-овқат чақирадиган заҳарланишнинг назорати
Озиқ-овқат маҳсулотларини хом ашёси атроф-муҳит, заҳарланган маҳсулот ва ишчи-хизматчилар орқали озиқ-овқат маҳсулотини заҳарловчи организмлар билан ифлосланиши мумкин. Агар озиқ-овқат маҳсулоти заҳарланиши муваффақиятли назорат қилинса, озиқ-овқат маҳсулоти ишлаб чиқариш занжири орқали заҳарланишни йўқотиш чоралари муҳим бўлади.


12. Хавфлар таҳлили ва критик назорат нуқталари (ХТКНН).
ХТКНН хавфларни идентификациялаш, баҳолаш ва бошқариш учун системали ёндашиш ҳисобланади. У озиқ -овқат маҳсулотлари хавфсизлиги учун назорати кўпроқ структураланган ёндашув ҳисобланади, даладан ликобчагача ва, анъанавий инспекция, ҳамда сифат назорати процедураларни қўллайдиган ёндашишга нисбатан устун туради.
Агар қайта ишлаш шартлари ҳар томонлама мониторингланиб турилса (алмаштирувчи информация йўқлигида), мониторинг натижалари сифат бошқариш назоратининг кам аҳамиятли эканлигидан далолат беради.
Барча якуний маҳсулотлардан намуна олиш ва синаш учун биронбир процессор имконият бера олмайди. Ҳатто барча маҳсулот синалганда ҳам, имкониятларни қайд қилиб бўлмайди, яъни нотўғри намуна, одам хатоси ёки бошқа камчиликлар туфайли хатоликлар пайдо бўлиши мумкин.
Агар маҳсулот аниқланиш натижасида спецификациядан ташқарида бўлса, фақат маҳсулотни қайта ишлаш, тузатиш ёки парчаланиши зарурий имконият ҳисобланади. Аммо баъзи бир жараёндаги муҳим босқичлар мониторингланса ва бошқарилса бу ҳолатдан қутулиш мумкин. Бу натижалар операторни жараённинг назоратдан четланилиши ва хавф пайдо бўлиши, тузатиш чораларини кўриб чиқилиши ҳақида огоҳлантиради.
ХТКНН системасининг 7 та принципи 2-расмда, қуйидаги таърифларга асосланиб келтирилган.