Astronomiyadan masalalar yechish metodikasi

Javob: O’quvchi darslikda mavjud bo’lgan, o’qituvchi tomonidan 

keltirilgan mulohazalar, xulosalar va isbotlarni keltirib chiqara olishi 

lozim.

 

3-savol:O’quvchi a’lo baho olishi uchun nimalarni bilishi kerak?

 

Javob: Ega bo’lgan bilimlarini yangi sharoitda qo’llay olish

 

 

Astronomiya dasturida 5-7% vaqt masalalar yechishga ajratilgan. 

Astronomiyadan masalalar yechishning ahamiyati katta ya’ni u: 



 

o’tilgan materialni aniq, ongli, chuqur tushunishga yordam beradi. 



 

o’quvchilar bilimini oshiradi, fikrlash qobiliyatini o’stiradi. 



 

nazariyani praktikaga tatbig’i va fan bilan texnika orasidagi 

bog’lanishni o’rgatadi. 



 

o’tilgan materialni takrorlashda eng yaxshi metod, hisoblanadi. 



 

o’quvchilar bilimi va malakalarini nazorat qilishga yordam beradi. 

Masala yechish – o’quvchilarda astronomic 

ushunchalarni  shaklantirish va boyitish, o’quvchilarda fizikadan 

fikrlashni va bilimlarni amalda qo’llash ko’nikmalarini rivojlantirish 

---

imkonini beradi. Fizik masalalardan quyidagi hollar uchun 

foydalaniladi: 

a.

 

a) muammoni ilgari surish va muammoli holatni yaratish; 

b.

 

b) amaliy malaka va ko’nikmalarni shakllantirish; 

c.

 

v) yangi ma’lumotlarni berish; 

d.

 

g) bilimlarning chuqurligini va mustahkamligini tekshirish; 

e.

 

d) materialni mustahkamlash, umumlashtirish va takrorlash; 

f.

 

e) politexnik prinsipni amalga oshirish; 

g.

 

j) o’quvchilarning ijodiy layoqatini rivojlantirish va h.k. 

Darsda masala yechish yangi tushuncha va formulalarni kiritish, 

o’rganilayotgan qonuniyatlarni aniqlash, yangi materialni o’rganishga 

yondoshish imkonini beradi. 

Masala yechish jarayonida o’quvchilar fizikadan olgan bilimlarini 

hayotda qo’llash zarurati, nazariya bilan amaliyot orasidagi 

bog’lanishni chuqurroq anglash zarurati bilan bevosita to’qnashadilar. 

Fizikadan masalalar mazmuni va didaktik maqsadlariga qarab juda 

xilma-xildir. Ularni quyidagicha guruhlarga ajratish mumkin: 



 

mazmuniga qarab; 



 

shartni ifodalash usuliga qarab; 



 

asosiy yechish metodiga qarab; 

bundan tashqari masalalarni har xil belgilariga qarab guruhlarga 

ajratish mumkin. 

 

Bugungi kunda astronomiya fanini rivojlantirish, iqtidorli yoshlar orasidan ushbu sohaning 

malakali kadrlarini tayyorlash, o'sib kelayotgan yosh avlodni astronomiyani o'rganish 

bo'yicha xalqimizning tarixiy an'analariga sadoqat ruhida tarbiyalash, iqtidorli yoshlarning 

astronomiya ilm-faniga bo'lgan qiziqishlarini oshirish maqsadida yurtimizda astronomiya 

faniga bo'lgan e'tibor tobora kuchaymoqda. Shu jumladan prezidentimiz tashabuslari bilan 

tashkil etilgan astronomiya faniga ixtisoslashtirilgan maktab shular jumlasidandir. 

Maktablarda astronomiya fanini o'qitilishini, o'quvchilarning bilimlarini yanada 

mustahkamlash, tasavvurlarini oshirishda astronomiyadan masala yechishga katta 

ahamiyat berish kerak. O'quv mashg'ulotlarida umumiy holda mantiqiy xulosalar, matematik 

amallar va astronomiyadagi qonunlar hamda metodlarga asoslangan kuzatuvlar yordamida 

yechiladigan kichik muammo, odatda, astronomik masala deb yuritiladi. Aslida astronomiya 

mashg'ulotlarida o'quv materialini o'rganish bilan bog'liq holda kelib chiqadigan har bir 

jumboq o'quvchilar uchun masala bo'ladi. Ma'lum maqsadni ko'zlab faol fikr yuritish "masala 

yechishdan iboratdir". Metodik va o'quv adabiyotlarida esa ma'lum maqsad tanlab olinganda 

astronomik hodisalarni o'rganish, tushunchalarning shakllanishi, o'quvchilarning astronomik 

---

tafakkurini rivojlantirish va ularga olgan bilimlarini qo'llay olish uquvini berishni maqsad qilib 

olgan mashqlar masala deb yuritiladi. O'quvchilarga astronomik hodisalarning mohiyatini 

turli yo'llar bilan tanishtiriladi: hikoya qilib beriladi, labaratoriya ishlari bajariladi, 

ekskursiyalar o'tkaziladi va kuzatuvlar olib boriladi. Bunda o'quvchilarning faolligi, 

bilimlarining chuqurligi va mustahkamligi "muammoli vaziyat"ga bog'liq ravishda yuzaga 

keladi. 

ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA 

Astronomiya o'qitishda masala yechish o'qitish jarayoning ajralmas qismi bo'lib, u 

astronomiyaga oid tushunchalarni shakllantirishga katta hissa qo'shadi. Shuningdek, 

o'quvchilarda fikrlash qobilyatlarini rivojlantiradi hamda o'zlashtirilgan bilimlarni amalyotda 

qo'llash ko'nikmasini shakillantiradi. Astronomiya faniga oid o'quv metodik adabiyotlarda[1-

2] masalalarni yechish metodikasida quyidagi hollar keng qo'llaniladi: 

- yangi axborotlar berishda; 

- o'quvchiga muammo qo'yish orqali muammoli vaziyatni hosil qilishda; 

- amaliy malaka va ko'nikmalarni shakllantirishda; 

- o'quvchilar o'zlashtirgan bilimning mustahkamligi va chuqurligini sinashda; 

- o'tilgan mavzuni mustahkamlab, umumlashtirish va takrorlashda; 

- o'quvchilarning ijodiy fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirishda.