«Ast rofizika, kosmologiya va koinot nurlari muammolari» bo’yicha yozilgan mazkur ma’ruza mat ni magist rlari uchun mo’ljallan

ZARRALAR O’ZARO TA’SIRI
Tarixan elementar zarralar deganda bo’linmas, strukturaga ega bo’lmagan zarralar tushiniladi. Bu tushincha keyingi 100 yil ichida «bo’linmas» atomdan, ya’ni dan gacha «kengaydi». Hozirgi paytda elementar zarralar 12 ta, 12 ta ta’sir tashuvchilar va har bir elementar zarralarga ant izarra mos keladi. Bular

_e e^- u d

e⁺

I

_^- ^- c s
II ⁺ c s

_ ^- t b

III ⁺

1- guruh zarralari atrofimizda doimo mavjud va u, d kvarklardan nuklonlar, ularning boshqa zarralar bilan (elektronlar) ta’siridan esa atomlar, molekulalar va shu tariqa moddalar hosil bo’lgan. II va III guruh zarralari esa adron va leptonlar o’zaro ta’siri natijasida koinot nurlarida hosil bo’ladi. Ular tezda parchalanib yana I guruh zarralariga aylanishadi. Endi 12 ta ta’sir tashuvchilariga kelsak; bular 8 ta «rangli» glyuonlar — kuchli ta’sir tashuvchilari, foton — elektromagnit ta’sir tashuvchisi va W^, Z⁰ - bozonlar — kuchsiz ta’sir tashuvchilaridir. Bu jami ma’lumotni quyidagi jadvalda umumlashtirsak bo’ladi.