Assalomu alaykum, Qadrli talaba!

101-guruh	102-guruh			103-guruh
106-guruh
1-variant	20-25-bet		1-variant	186-190-b		1-variant	351-355-b		1-variant	516-520-b
2-variant	26-30-bet		2-variant	191-195-b		2-variant	356-360-b		2-variant	521-525-b
3-variant	31-35-bet		3-variant	196-200-b		3-variant	361-365-b		3-variant	526-530-b
4-variant	36-40-bet		4-variant	201-205-b		4-variant	366-370-b		4-variant	531-535-b
5-variant	41-45-bet		5-variant	206-210-b		5-variant	371-375-b		5-variant	536-540-b
6-variant	46-50-bet		6-variant	211-215-b		6-variant	376-380-b		6-variant	541-545-b
7-variant	51-55-bet		7-variant	216-220-b		7-variant	381-385-b		7-variant	546-550-b
8-variant	56-60-bet		8-variant	221-225-b		8-variant	386-390-b		8-variant	551-555-b
9-variant	61-65-bet		9-variant	226-230-b		9-variant	391-395-b		9-variant	556-560-b
10-variant	66-70-bet		10-variant	231-235-b		10-variant	396-400-b		10-variant	561-565-b
11-variant	71-75-bet		11-variant	236-240-b		11-variant	401-405-b		11-variant	566-570-b
12-variant	76-80-bet		12-variant	241-245-b		12-variant	406-410-b		12-variant	571-575-b
13-variant	81-85-bet		13-variant	246-250-b		13-variant	411-415-b		13-variant	576-580-b
14-variant	86-90-bet		14-variant	251-255-b		14-variant	416-420-b		14-variant	581-585-b
15-variant	91-95-bet		15-variant	256-260-b		15-variant	421-425-b		15-variant	586-590-b
16-variant	96-100-bet		16-variant	261-265-b		16-variant	426-430-b		16-variant	591-595-b
17-variant	101-105-b		17-variant	266-270-b		17-variant	431-435-b		17-variant	56-60-bet
18-variant	106-110-b		18-variant	271-275-b		18-variant	436-440-b		18-variant	216-220-b
19-variant	111-115-b		19-variant	276-280-b		19-variant	441-445-b		19-variant	31-35-bet
20-variant	116-120-b		20-variant	281-285-b		20-variant	446-450-b		20-variant	426-430-b
21-variant	121-125-b		21-variant	286-290-b		21-variant	451-455-b		21-variant	286-290-b
22-variant	126-130-b		22-variant	291-295-b		22-variant	456-460-b		22-variant	186-190-b
23-variant	131-135-b		23-variant	296-300-b		23-variant	461-465-b		23-variant	346-350-b
24-variant	136-140-b		24-variant	301-305-b		24-variant	466-470-b		24-variant	126-130-b
25-variant	141-145-b		25-variant	306-310-b		25-variant	471-475-b		25-variant	176-180-b
26-variant	146-150-b		26-variant	311-315-b		26-variant	476-480-b		26-variant	501-505-b
27-variant	151-155-b		27-variant	316-320-b		27-variant	481-485-b		27-variant	476-480-b
28-variant	156-160-b		28-variant	321-325-b		28-variant	486-490-b		28-variant	181-185-b
29-variant	161-165-b		29-variant	326-330-b		29-variant	491-495-b		29-variant	321-325-b
30-variant	166-170-b		30-variant	331-335-b		30-variant	496-500-b		30-variant	446-450-b
31-variant	171-175-b		31-variant	336-340-b		31-variant	501-505-b		31-variant	336-340-b
32-variant	176-180-b		32-variant	341-345-b		32-variant	506-510-b		32-variant	351-355-b
33-variant	181-185-b		33-variant	346-350-b		33-variant	511-515-b		33-variant	141-145-b

Jadvalda o‘zingizga ajratilgan betni aniqlab olish qanday amalga oshiriladi? Agar siz 103-guruh talabasi bo‘lib, sizga 23-variant tushgan bo‘lsa, “O‘zbek tilining etimologik lug‘ati”ning 461-465-betlarida berilgan so‘zlarni tahlil qilishingiz kerak bo‘ladi. Aksincha, siz 1011-guruh talabasi bo‘lib, sizga 23-variant tushsachi? U holda siz “O‘zbek tilining etimologik lug‘ati”ning 131-135-betlarida berilgan so‘zlarni tahlil qilishingiz kerak bo‘ladi.

____________________________________________________________________________6-topshiriq.'>____________________________________________________________________________5-topshiriq.'>___________________________________________________________________________4-topshiriq.'>____________________________________________________________________________3-topshiriq.'>__________________________________________________________________________

3-topshiriq. Qadrli talaba, Sizga @tdpufilologiya manzili orqali 70 ga yaqin omonim (shakldosh) qo‘shimchalar taqdim qilinmoqda. Dastlabki bosqichda tilshunoslikka oid ilmiy adabiyotlardan shakldosh qo‘shimchalar haqida berilgan ma’lumotlarni o‘rganib chiqing. Keyin esa sizga taqdim qilingan omonim qo‘shimchalarning har bir omonimik holatiga 1 tadan gap tuzing. Har bir qo‘shimchaning omonimik holatlari aks etgan gaplar quyidagi jadval bo‘yicha berilishi kerak.

-iy	Omonimik holatning yuzaga kelishi	Misol (gap orqali)
	Otdan ot yasovchi qo‘shimcha hisoblanadi.	Al-Buxoriy hadisshunos olim
	Otdan Sifat yasovchi qo‘shimcha hisoblanadi,	Tarixiy obidalarimizni asrashimiz kerak

Demak, har bir qo‘shimchaning shakldoshlik holatlariga shu tartibda jadval asosida gap tuzishingiz kerak. Keyingi jarayonda gaplarda qo‘shimchaning shakldoshlik holatlari aks ettirilgan so‘zlarni qoraytirib qo‘yasiz. (namunaga qarang: ta’kid uchun belgilab qo‘yilgan). Omonim qo‘shimchalarni qidirmaysiz, ular sizga misolar bilan taqdim etilgan. Siz keltirilgan misollardan birini tanlab gap tuzishingiz kerak bo‘ladi. (Agar siz berilgan omonim qo‘shimchalardan boshqa yana biror bir qo‘shimchaning shakldoshlik holatini bilsangiz, uni keltirib o‘tishingiz mumkin. Bu sizga qo‘shimcha imtiyoz (baho) olib kelishini kafolatlaydi.

_________________________________________________________________________

4-topshiriq. Otlarning ko‘plik ma’nolari morfologik, leksik-semantik va aralash usullari yordamida hosil qilinadi. Har bir usulda ko‘plik ma’nosini ifodalovchi shakllarni to‘liq izohlang va ular orasidagi farqlarni ko‘rsating. Har uch holatni tahlil qilishda, o‘zaro taqqoslashda va o‘rganishda yangi bir texnologiya yoki metod kashf qiling va o‘zingizning uslubingizda yoriting. Taqqoslaganingizda morfologik va leksik-semantik usulning aralashmasidan aralash usul hosil bo‘lishini ko‘rasiz.

Buni o‘zingiz ko‘rishingiz kerak!

Bu topshiriqning birinchi sharti edi. Uni siz kitoblardan foydalangan holatda, tayyor berilgan nazariy bilimlarni biror-bir metod asosida yoritishingiz kerak. (yoritish texnologiyasi ixtiyoriydir).

Topshiriqning ikkinchi shartini quyida ko‘rishingiz mumkin:

Otlarning son kategoriyasini hosil qiluvchi [ -lar ] ko‘plik qo‘shimchasi ko‘plik ma’nolaridan tashqari yana qanday ma’nolarni ifodalashi haqida bilasizmi?

Jadvalga [ -lar ] qo‘shimchasi orqali ifodalanadigan ma’nolarni aniqlang va ularning har biriga ikkitadan gaplar tuzing. Gap tuzishga qiynalsangiz, biror badiiy asar, qissa va hikoyalardan gaplar tanlab olishingiz mumkin.

t/r	[ -lar ] qo‘shimchasi orqali ifodalanadigan ma’nolar	Gaplar
1
2
3
4
5

Mazkur topshiriqni bajarish uchun ma’lumotni @tdpufilologiya telegram manzilidan topishingiz mumkin bo‘ladi. Va yana o‘zingizda bo‘lgan boshqa materiallardan ham foydalanishingiz mumkin. Internetga qidiruvga bersangiz ham istalgancha material chiqib keladi.

____________________________________________________________________________8-topshiriq.'>__________________________________________________________________________

5-topshiriq. Berilgan diagramma orqali o‘zlik va majhul nisbatining xususiyatlarini ko‘rsating. Avval har ikki tushunchaning o‘ziga xos alohida xususiyatlarini, keyin esa ikki tushuncha uchun ham umumiy bo‘lgan o‘xshash jihatlarni keltiring. Bu jarayon o‘zlik va majhul nisbatlarini qiyoslash orqali o‘rganishni ta’minlaydi.

Venn diagrammasining ikki tomonidan ikki tushunchaning farqliligini, o‘rtadagi doira esa tushunchalar o‘rtasidagi umumiylikni ifoda etadi. Siz mazkur diagramma bilan cheklanmasdan, bu tushunchalarni misollar asosida taqqoslashingiz kerak

O‘zlik va majhul nisbat shakllari aynan bir xil, lekin ular harakat va holatning bajaruvchisini aniq bildirish-bildirmasligiga ko‘ra farqlanadi. O‘zlik nisbatning bajaruvchisi aniq bo‘ladi va ko‘pincha gapning egasi bilan ifodalanadi. Majhul nisbatda bajaruvchi noaniq bo’lib, to‘ldiruvchi vazifasida keladi.

Quyida keltirilgan jadvalda o‘zlik va majhul nisbat ustunlari berilgan. O‘zlik va majhul nisbat qo‘shimchalari ishtirokida 5 tadan tuzing va ularni o‘zaro taqqoslab o‘xshash hamda farqli jihatini izohlang.

	O‘zlik nisbat	Majhul nisbat
1	Gul ochildi.	Sir ochildi
2
3
4
5

Mazkur topshiriqni bajarish uchun ma’lumotni @tdpufilologiya telegram manzilidan topishingiz mumkin bo‘ladi. Va yana o‘zingizda bo‘lgan boshqa materiallardan ham foydalanishingiz mumkin. Internetga qidiruvga bersangiz ham istalgancha material chiqib keladi.

__________________________________________________________________________

6-topshiriq. Gаp ichidа оt, sifаt, sоn, rаvish, bа’zаn so‘z birikmаsi vа gаp o‘rnidа qo‘llаnа оlаdigаn, аniq lug‘аviy mа’nоgа egа bo‘lmаgаn so‘z turkumi оlmоsh dеb аtаlаdi.

Olmoshlar boshqa so‘z turkumlari o‘rnida kelganda, ularning o‘rnida boshqa turkum so‘zlari qo‘llanganda ham gap ma’nosiga putur yetmaydi.

Demak, olmoshlar gapda boshqa so‘z turkumlari, so‘z birikmasi va gap o‘rnida qo‘llana oluvchi so‘zlar ekan, Siz mazkur topshiriqni bajarish orqali olmoshlarning so‘z turkumlari o‘rnida qo‘llangan holatlarining har biriga 2 tadan gap tuzing.

t/r	Turkumlar o‘rnida	Gap
1	Ot o‘rnida
2	Sifat o‘rnida
3	Son o‘rnida
4	Ravish o‘rnida
5	So‘z birikmasi o‘rnida
6	Gap o‘rnida

Topshiriqning ikkinchi sharti. Kishilik olmoshlari va o‘zlik olmoshlarini izohlang va ularning har biriga gaplar orqali izohlang. Taqqoslash – “T” metodi orqali olmoshlarni taqqoslang.

Egalik qo‘shimchalarining o‘zlik olmoshlariga qo‘shilishi, o‘zlik olmoshlari va kishilik olmoshlarida ifodalanayotgan ma’no yaqinliklari haqida fikr yuriting, fikringizni misollar orqali asoslang.

Mazkur topshiriqni bajarish uchun ma’lumotni @tdpufilologiya telegram manzilidan topishingiz mumkin bo‘ladi. Va yana o‘zingizda bo‘lgan boshqa materiallardan ham foydalanishingiz mumkin. Internetga qidiruvga bersangiz ham istalgancha material chiqib keladi.

__________________________________________________________________________

7-topshiriq. Taqlid, undov va modal so‘zlarni ilmiy adabiyotlardan o‘rganib chiqing. Bilamizki, taqlid so‘zlar holatga va toshuvga nisbatan taqlidni bildiradi. Undov so‘zlar esa his-hayajon undovlari hamda hayvonlarni haydash yoki chaqirishga nisbatan ishlatiladigan so‘zlarga bo‘linadi. Uchinchi tur modal so‘zlar esa bir qancha ma’nolarni ifodalaydi. Shu asosda siz mazkur topshiriqni 3 qismga bo‘lgan holda bajarishingiz kerak.

Birinchi qism: holatga nisbatan taqlidni bildirgan so‘zlar ishtirok etgan 5 ta hamda tovushga nisbatan taqlidni bildirgan so‘zlar ishtirok etgan 5 ta gap tuzing.

	Taqlid so‘z turlari	Misollar (gap asosida)
1	Holatga nisbatan taqlid
2	Tovushga nisbatan taqlid

Endi, telefoningizning ovoz yozish programmasini yoqing va gaplarning har birini o‘qing. Eng muhim jihati shu yerda: siz ovoz ohangingiz orqali taqlid so‘zlar tovushga nisbatan taqlidni bildiryaptimi yoki holatga nisbatan taqlidni bildiryaptimi??? Buni yaqqol farqlab berishingiz shart!!!

Ikkinchi qism: insonlarning his-hayajonini ifodalovchi undov so‘zlar ishtirok etgan 5 ta hamda hayvonlarni chaqirish yoki haydashga nisbatan ishlatiladigan undov so‘zlar ishtirok etgan 5 ta gap tuzing.

	Udov so‘z turlari	Misollar (gap asosida)
1	His-hayajon undovlar
2	Buyruq-xitob undovlari

Endi, telefoningizning ovoz yozish programmasini yoqing va gaplarning har birini o‘qing. Eng muhim jihati shu yerda: siz ovoz ohangingiz orqali undov so‘zlar insonlarning his-hayajonini (qanday hayajon achchiqlanish, xafa bo‘lish, afsuslanish, hayrat kabi) bildiryaptimi yoki hayvonlarni haydash yoki chaqirish uchun ishlatilyaptimi??? Buni yaqqol farqlab berishingiz shart!!! Unov so‘zlarni ohang orqali yaqqol farqlash mumkin.

Uchinchi qism: modal so‘zlar qanday ma’nolarni ifodalaydi? Ularni aniqlash va har biriga 2 tadan gap tuzing.

	Modal so‘z ifodaydigan ma’nolar	Misollar (gap asosida)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

Endi, telefoningizning ovoz yozish programmasini yoqing va gaplarning har birini o‘qing. Eng muhim jihati shu yerda: siz ovoz ohangingiz orqali modal so‘zlarda qanday ma’no ifodalanayonganligini ko‘rsatib bering. (oyingizga xafa bo‘lganligingizni ovoz ohangingiz orqali bildirasizku, xuddi shu tartibda yondashishingiz kerak). Buni yaqqol farqlab berishingiz shart!!!

Mazkur topshiriqni bajarish uchun ma’lumotni @tdpufilologiya telegram manzilidan topishingiz mumkin bo‘ladi. Va yana o‘zingizda bo‘lgan boshqa materiallardan ham foydalanishingiz mumkin. Internetga qidiruvga bersangiz ham istalgancha material chiqib keladi.

__________________________________________________________________________

8-topshiriq. Badiiy asarlardan otlarning sifatlashish, sifat, son, harakat nomi va sifatdoshlarning otlashish holatiga doir 2 tadan gap yozing. Har bir holatga ikkitadan: shunda otlarning sifatlashishi – 2; sifatning otlashishi – 2; sonning otlashishi – 2; harakat nomining otlashishi – 2; sifatdoshning otlashishi – 2; jami 10 ta gap topishingiz kerak bo‘ladi. Gaplarnin qaysi badiiy adabiyot va uning nechanchi sahifasidan topganligingizni gap oxirida qavs ichida ko‘rsating. Otlashgan so‘z tarkibida qanday o‘zgarishlar kuzatilayotganligini izohlang.

	Otlashish va sifatlashish holati	Misol (gap asosida)	Otlashgan so‘z tarkibida ro‘y bergan o‘zgarish
1	Otning sifatlashishi
2	Sifatning otlashishi
3	Sonning otlashishi
4	Harakat nomining otlashishi
5	Sifatdoshning otlashishi	Birlashgan o‘zar, Birlashmagan to‘zar. (o‘zbek xalq maqoli)	Birlashgan o‘zar (odam), Birlashmagan to‘zar (odam).

Mazkur topshiriqni bajarish uchun dastlab so‘zlardagi otlashish hodisasini o‘rganib chiqishingiz kerak. Materiallarni ona tiliga oid istalgan ilmiy adabiyotdan topishingiz mumkin. Internetga qidiruvga bersangiz ham istalgancha material chiqib keladi.

__________________________________________________________________________

ESLATMA VA QAT’IY TALAB!!! Topshiriqlar barcha talabalar uchun bir xil ko‘rinishda bo‘lishi mumkin, ammo bajarish yondashuvi jihatdan turlichadir. Shunday ekan topshiriqlarga javob sifatida taqdim etilayotgan gaplar yoki boshqa misollarning, shuningdek, bayon qilish uslubining ikkita talabada bir xil takrorlanishi, bir xillikni keltirib chiqargan har ikkita talabani baholamaslikka asos bo‘ladi. (sodda qilib aytganda, ko‘chirgan ham ko‘chirtirgan ham baho ololmaydi, demak, har bir talaba o‘zi mustaqil bajarishi shart!!!)

Topshiriqlarning bajarilish shartlari bo‘yicha to‘liq tushunchaga ega bo‘lish va bu jarayonni soddalashtirish uchun 4 ta guruh talabalari @tdpufilologiya manzilida joylashgan kanalning chat(suhbatlashuv) guruhida muhokama o‘tkazishi mumkin.