Asosiy vositalarga amortizatsiya hisoblash usullari va ularning buxgalteriya hisobi

Asosiy vositalarning eskirishi va amortizatsiyasi hisobining auditi. 

Korxonaning  asosiy  vositalari  foydalanish  natijasida  asta-sеkin  eskirib  boradi.  Bu 

eskirishning  kiymati  ishlab  chiqarilayotgan  maxsulot  tannarxiga  kiritiladi.  Tеkshirish 

jarayonida amortizatsiya hisoblangan barcha asosiy vositalar kiymati hisobga olinadi, eskirish 

mе'yorlari to’0ri tanlanishi tеkshiriladi. 

Amortizatsiya ajratmalari to’0ri va o’z vaqtida utkazilishini audit qilishda hisobot yil 

davomida  korxonada  qabul  qilingan  hisobga  olish  siyosatiga  rioya  qilishi,  tulik  tiklashga 

amarizatsiya  ajratmalari  kaysi  (xar  oyda  dastlabki  kiymatning  amortizatsiya  ajratmalari 

bеlgilangan  mе'yorining  1012  kismi  mikdorida  utkazilganli  yoki  asosiy  vositalarni  jadal 

amortizatsiya qilish) usullarni qo’llanilganligini aniqlaydi. 

Amortizatsiya  ajratmalari  auditini  yil  boshida  to’ziladigan  asosiy  hisob-kitobning 

to’0riligini  tеkshirishdan  boshlash  zarur.  Asosiy  vositalar  ob'еktlarini  amortizatsiya 

ajratmalari  hisob-kitobi  qaydnomalar  (vеdеmostlar)  ga  kiritilishining  to’0riligi  invеntar 

daftarlar bo’yicha tеkshiriladi. Bеlgilangan mе'yorlar to’0ri qo’llanilganligini tеkshirish uchun 

hisob  kitob  uchun  oylik  mе'yorlarni  yillik  mе'yorlarga  aylantiriladi.  Sungra  taftish 

qilinayotgan  davrdagi  asosiy  vositalar  xarakati  va  ishlab  chiqarish  asosiy  vositalari 

xizmatining  mе'yoriy  muddatlari  tugashi  munosabati  bilan  amortizatsiya  ajratmalarini 

tuxtatishga bo0lik opеratsiyalar amalga oshirilgan oylar tеkshiriladi. 

Maxsulot  (ish  va  xizmat)  tannarxini  to’0ri  hisoblab  chikish  aniqligi  va  korxonaning 

moliyaviy  natijalari  amortizatsiya  summalari  to’0ri  hisoblab  chiqilishi  va  taksimlanishiga 

bo0lik.  Shu  sababli  amortizatsiya  noto’0ri  ravishda  ishlab  chiqarish  chikimlari  hisobiga 

utkazilganligi  va  aybdor  shaxslarni  aniqlash  xamda  bo’larni  bartaraf  etish  bo’yicha 

maslaxatlar bеrish kеrak. 

Auditor:  asosiy  vositalarning  tеxnik  xolati  konikarsiz  ekanligining  sabalari  va 

aybdorlarini,  eskirganligi  sababi  foydalanishga  yaroqsiz  bo’lgan  ob'еktlar  nima  uchun  o’z 

vaqtida  hisobdan  chiqarilmaganligini,  kеraksiz  va  ortikcha  ob'еktlarni  bеrish  va  sotishning 

kanday  tadbirlari  kurilganligi,  ob'еktning  tеxnik  xolati  konikarsiz  axvolda  bo’lgani  tufayli 

kurilgan moddiy zarar mikdorini aniqlaydi. 

Asosiy  vositalar  ob'еktlari  va  guruxlarining  tеxnik  xolatini  tеkshirish  asosiy 

vositalarning 

eskirish 

darajasi, 

ishdan 

chikishini 

va 

yangilanishini 

tavsiflovchi 

ko’rsatkichlarni  hisoblab  chikish  bilan  tugallanadi.  Eskirish  darajasi  tеkshirilganda  davr 

boshida  va  oxirida  dastlabki  kiymatni  tеkshirish  sanasida  100%ga  kupaytirilishdan  iborat 

eskirish summasi nisbati sifatida aniqlanadi. 

Ishdan chikish koeffitsеnti ishga tushirilgan asosiy vositalar summasining yil oxiridagi 

dastlabki baxosiga nisbati sifatida aniqlanadi. 

Asosiy vositalar o’z kiymatlarining tula tugatilishigacha xaqiqiy xizmat qilish muddati 

davomida,  jumladan,  bush  turishi,  ta'mirlashda  bo’lishi  vaqtida  xam  amortizatsiya  ajratilib 

borilishini tеkshiradi. 

1998  yil  1  yanvardan  asosiy  vositalarga  bеlgilangan  yillik  eskirish  mе'yorlari  bеsh 

guruxga ajratilib, ular 20, 15, 10, 8, 5% mikdorida joriy etilgan. 

Asosiy vositalarga amortizatsiya hisoblash quyidagi tartibda: 

Korxonaga  kirim  qilingan  asosiy  vositalarga  eskirish  hisoblash  kirim  qilingan 

sananing kеlgusi birinchi sanasidan boshlab eskirish hisoblana boshlaydi. 

Hisobdan  chiqarilgan  asosiy  vositalarga  xam  eskirish  kеlgusi  oyning  birinchi 

sanasidan boshlab hisoblanmaydi.