Asosiy vositalar va nomoddiy aktivlar hisobini tashkil etish, uning maqsadi va vazifalari

Kurs ishining maqsadi.O‘zbekiston Respublikasi davlat byudjet hisobidan moliyalashtiruvchi byudjet tashkilotlari balansidagi asosiy vositalar va nomoddiy aktivlar hisobini to‘g‘ri yuritilgani asosida tegishli xulosalarni shakllantirish.

Kurs ishining vazifalari.

1. 
   Asosiy vositalar va nomoddiy aktivlar hisobini tashkil etish, uning maqsadi va vazifalari.
   
2. 
   Asosiy vositalar balansga kirishi, eskirish hisobi va balansdan chiqarish hisobi.
   
3. 
   Nomoddiy aktivlar kirimini hisobga olish va ularni baholash xamda ularni balansdan chiqarilishi hisobi.
   

Kurs ishining obyekti. O‘zbekiston Respublikasi byudjet hisobi, byudjet daromad va xarajatlari.
Kurs ishining predmeti byudjet tashkilotlarida asosiy vositalar va nomoddiy aktivlar hisobini yuritish, uning ijrosini ta’minlash jarayonida yuzaga keluvchi munosabatlar hisoblanadi.
Kurs ishining tarkibiy tuzilishi. Kurs ishi tarkibiy jihatdan kirish, uchta reja, xulosa va foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxatidan iborat.

1. 
   Asosiy vositalar va nomoddiy aktivlar hisobini tashkil etish, uning maqsadi va vazifalari.
   

Byudjet tashkilotlar o’zlarining zimmalariga yuklatilgan vazifalarni bajarish bilan bog’liq bo’lgan faoliyatlarini amalga oshirishi, shuningdek ishlab chiqarish jarayonida foydalaniladigan, qiymatidan qat’i nazar 1 yildan ortiq xizmat qilish muddatiga ega bo’lgan moddiy aktivlarni buxgalteriya hisobida asosiy vositalar tarkibida hisobga oladi va aks ettiradi. Asosiy vositalar – qonunchilikka muvofiq zimmasiga yuklatilgan vazifalarni amalga oshirish maqsadida tashkilot tomonidan uzoq vaqt davomida foydalanadigan, shuningdek, ijaraga berishi mumkin bo’lgan moddiy aktivlardir.
Asosiy vositalar tarkibida quyidagilar hisobga olinadi:

• 
  imoratlar;
  
• 
  inshootlar;
  
• 
  mashina va uskunalar;
  
• 
  kompyuter texnikasi va unga qo’shimcha qurilmalar;
  
• 
  transport vositalari;
  
• 
  kutubxona fondi;
  
• 
  uzatkich moslamalari;
  
• 
  ishchi va mahsulot beruvchi hayvonlar va boshqa asosiy vositalar.
  

Ko’p yillik ko’chatlarga doir kapital xarajatlar har yili, butun ishlar majmui tugashidan qat’i nazar, foydalanishga qabul qilingan maydonlarga taalluqli xarajatlar summasida asosiy vositalar tarkibiga kiritiladi. Asosiy vositalar hisobini tashkil etishda buxgalteriya hisobi oldiga quyidagi vazifalar qo’yiladi:

1. 
   Moddiy aktivlarni qonunchilikda belgilangan tartibda asosiy vositalar tarkibida aks ettirish;
   
2. 
   Asosiy vositalarning kelib tushishi, ularning tashkilot ichida joydan-joyga o’tishi, tashkilot hisobidan chiqarilishi (jumladan, yaroqsiz holga kelganligi sababli), shuningdek, har bir ob’ektning (predmetning, komplektning) saqlanishi va to’g’ri foydalanishi ustidan nazorat qilinish;
   
3. 
   Asosiy vositalar xarakatini hujjatlarda to’g’ri rasmiylashtirilish hamda hisob registrlarida o’z vaqtida aks ettirilishini ta’minlash;
   
4. 
   Belgilangan tartibda asosiy vositalarga eskirish hisoblash va qayta baholash hamda ularni buxgalteriya xujjatlari, hisob registrlarida qayd etib borish;
   
5. 
   Asosiy vositalarni ta’mirlash xarajatlari hisobini yuritish;
   

6. Asosiy vositalarni buxgalteriya hisobvaraqlarda holati va xarakatini aks ettirish;
7. Asosiy vositalar bo’yicha o’z vaqtida to’liq hamda aniq buxgalteriya axborotlarini shakllantirib berish.
Asosiy vositalarning butligi ustidan nazoratni yo’lga qo’yish va ularni hisobini tashkil etish uchun har bir ob’ektga, kutubxona fondlaridan tashqari, sakkiz belgidan (asosiy vositalar ko’p bo’lgan hollarda, ushbu belgilar soni ham ko’paytirilishi mumkin) iborat inventar raqami beriladi.
Bozor munosabatlariga o‘tash moliyaviy hisobotlarning elementlari bo‘lgan aktiv va passivlarning yangi ko‘rinishlarini yuzaga kelishiga sabab bo‘ldi. Buxgalteriya hisobi tizimida yangi tushuncha nomoddiy aktivlar hisobini tashkil etilishi budjetdan moliyalanadigan budjet tashkilotlari hisob tizimiga xam kirib keldi.
Nomoddiy yoki (intangible assets) "ko‘rinmas aktivlar" aktivlar tarkibiga jismoniy, oshkora shakliga ega bo‘lmagan, lekin xo‘jalik yurituvchi sub’ektga daromad keltiruvchi mablag‘lar kiritiladi.