Asosiy va ajratuvchi to'qimalar. Bezlar va ularning hillari

kollenxima (tirik hujayralar);

sklerenxima (o'lik hujayralar).

Kollenxima o'sayotgan barglar va poyada joylashgan bo'lib, ularning o'sishiga to'sqinlik qilmaydi. Uzaygan hujayralarni o'z ichiga oladi. O'simlikning bu maydonining o'sishi to'xtagandan so'ng, kollenxima asta-sekin sklerenximaga aylanadi - u qattiqlashadi, qobiqlar lignifikatsiyalangan va qalinroq bo'ladi.
Lignifikatsiya sklerenximaning mo'rtligini oshiradi. Zig'ir tolasi - bu qoidadan istisno, u lignifikatsiyalangan sklerenxima emas. Shuning uchun, zig'irdan kambrik kabi yumshoq mato olinadi.
chiqarish to'qimalari
Bu o'simlikdan suv yoki biron bir sirni (efir moyi, nektar, smola, tuzlar va boshqalar) chiqaradigan to'qimalardir. Ushbu turdagi to'qimalarga sirlari o'simlik ichida qolganlar ham kiradi. Bular, masalan, vakuollarda (celandine, karahindiba) sutli sharbatni o'z ichiga olgan laktikdir.
Ularning asosiy vazifasi keraksiz moddalarni olib tashlash va himoya qilishdir. Shunday qilib, ignabargli yog'ochdagi qatronlar uni chirishdan himoya qiladi.
O'simlik to'qimalari jadvali yordamida biz aytilganlarni qisqacha bayon qilamiz:

matolar	Funksiyalar	Hujayralar tuzilishining xususiyatlari	Manzil
qoplamalar	Himoya va gaz almashinuvi	Hujayralarning bir-biriga mahkam biriktirilishi	o'simlik yuzasi
Tarbiyaviy	O'sish	Kichik, yupqa devorli	Kurtaklar va ildizlarning apikal qismlari;
Mexanik	Qo'llab-quvvatlash	Qalinlashgan qobiqlar	Poyasi, barg tomirlari
Asosiy	Fotosintez, oziq-ovqat mahsulotlarini saqlash moddalar	Hujayralarning bo'sh joylashishi	O'simlikning asosi, barcha organlarda; ildiz markazi
ajratuvchi	Himoya va tanlash	Tuzilishi xilma-xildir	Hamma joyda
Supero'tkazuvchilar	Moddalarni tashish	Qon tomir elementlari	Hamma joyda

Bez, bezlar (glandulae) — 1) organizmning normal hayot faoliyati uchun zarur boʻlgan va oʻziga xos maxsus shiralar (sekret) ishlab chiqaradigan hujay-ralar yoki koʻp hujayrali aʼzolar. B. ishlab chiqaradigan moddalarning fiziologi k ahamiyatidan qagi nazar, hujay-ralardan chiqadigan hamma moddalar "sekret" deb yuritiladi. Koʻpgina B. (mas, soʻlak, ter bezi, jigar, meʼda B.)ning chiqaruv yoʻli boʻlib, ishlab chiqaradigan sekretini shu yoʻl orqali tana yuzasiga yoki biror aʼzo boʻshligʻiga ajratadi. Huning uchun tashqi sekresiya bezlari, yaʼni ekzokrin B. deb ataladi. Baʼzi B.da chiqaruv yoʻli boʻlmaydi va ular ishlab chiqaradigan sekret bevosita toʻqima suyuqligi, qon yoki limfaga qoʻshilib ketadi. Bunday B. endokrin, yaʼni ichki sekresiya B.i deb atalib, ularga gipofiz, buyrak usti B.i, qalqonsimon B. kiradi. Aralash B. (mas, meʼda osti bezi, jinsiy B. va boshqalar) ham boʻlib, ular sekretining bir qismini maxsus nay orqali biror boʻshliqqa, qolganini esa bevosita konga ajratadi. B. hujayralaridan ishlanib chiqib, boshqa aʼzolarga va organizm funksiyalariga taʼsir etadigan moddalar inkretlar (yoki gormonlar) deb ataladi. Ekzokrin B. bir va koʻp hujayrali boʻladi. Bir hujayralisiga ichak va nafas yoʻlining shilliq pardasidagi epiteliy ichida joylashgan qadoqsimon hujayrali B., koʻp hujay-ralisiga epiteliydan tashqarida joylashgan soʻlak B., meʼda-ichak shillik, pardasidagi B. va boshqa kiradi. Bir hujay-rali B. sekretni epiteliy yuzasiga chiqarib, uni mexanik va kimyoviy shikastdan saqlaydi. B. ishlab chikaradigan moddalarining kimyoviy tabiatiga qarab seroz (yoki oqsilli) va shilim-shiq (yoki shilliq) B.ga boʻlinadi. Seroz B. suvda oson eriydigan oqsil — sekret chiqaradi, shilimshiq B.dan esa mutsin va mukoid moddalar chiqadi. Baʼzi B.dan ham oqsil, ham shilimshiq sekret chiqadi (aralash B.), mas, quloq oldidagi va jagʻ ostidagi soʻlak B. Baʼzi B. (sut B., Yirik ter B., yogʻ B. va h. k.) yogʻlilipoid va steroidli sekret ishlab chiqaradi, bu B. sekreti suvda erimaydi, hujayralardan tomchi yoki durda shaklida ajralib chiqadi. Buyrak usti B.larining poʻstloq qavatidan va jinsiy bezlardan ishlanib chiqadigan gormonlar ham steroidlarga kiradi. Sekretning qanday hosil boʻli-shi va epiteliy hujayralaridan tashqariga chiqarilish xususiyatiga qarab B. merokrin, apokrin va golokrin B.larga boʻlinadi. Endokrin B. muhim aʼzolar boʻlib, ularda ishlangan ink-ret (gormon) organizmning oʻsishi, vo-yaga yetishi va moddalar almashinuvi ja-rayonlarini idora etadi. B. faoliyati nerv sistemasi hamda gumoral omillar tomonidan boshqariladi; 2) yalligʻlanib kattalashgan limfa tugunlarining xalq oʻrtasida tarqalgan yanglish nomi (qarang Limfa sistemasi).