Asosiy umumilmiy tadqiqot metodlari reja: Noeksperimental psixologik metodlar

Eksperimentni o`tkazish bu eng asosiy jiddiy, javobgarlikni talab etadi. Kuzatuvchi ko`nikma va malakalarga ega bo`lishi zarur. Eng zo`r g‘oyani ham kuzatuvchi malakasizligi tufayli ham buzib yuborishi mumkin. Eksperiment jarayonida kuzatuvchi sinaluvchiga ta’sir jarayonini tashkillashtiradi. Qonun- qoidalar bilan tanishtiradi, kerak bo`lsa o`rgatish, tayyorlash ishlarini olib boradi va nihoyat kuzatuvchi eksperimentdan so`ng sinaluvchi bilan so`rovnoma o`tkazadi (posteksperimental intervyu).

a) eksperimentga tayyorgarlik. Kuzatuvchi eksperimentga xona va jihozlarni tayyorlaydi. Eng asosiy bosqich bu yo`riqnoma bilan tanishtirish. U qisqa 11 so`zdan oshishi kerak emas;

b) sinaluvchilarga yo`riqnoma va motivni yetkazish, yo`riqnoma o`z ichiga motivni olishi kerak. Sinaluvchi eksperiment jarayonida qanday imkoniyatlarga ega bo`lishini bilishi kerak. Ko`pgina hollarda sinaluvchilarga bunday sharoit odatiy bo`lmaganligi sababli ularda hayajon kuzatiladi. Ularni diqqati bo`linishi mumkin. Undan tashqari yo`riqnomani tez tushunib yetish kognitiv individual xususiyatlarga bog‘liq. Shuning uchun sinaluvchi yo`riqnomani tushunganligini aniqlab olish juda muhim;

s) eksperiment boshida sinaluvchilarni qobiliyati, sinaluvchi sifatida ishtirok etishi xohishiga qarab aniqlanadi. Uning sog‘lig‘i ham tekshiriladi. Eksperimentdan oldin uning oldida xatti-harakat faoliyat rejasi bo`lishi kerak. Odatda eksperiment paytida yordamchi assisent ishtirok etadi. U yordamchi ishlarini olib boradi. Ko`p hollarda assistsent qaydnomani yozib boradi. Unda sinaluvchining javoblari yozib boriladi. Undan tashqari u sinaluvchini umumiy kuzatib eksperiment jarayonida yuzaga keladigan ishlarni belgilab boradi. U apparaturalarni ishlab turishiga ham javobgar.

Shaxs so‘rovnomalarining rasmiylashtirish va ularning shkalalarini ifodalashda ayrim tartiblarga amal qilinadi.

Psixologik shaxs so‘rovnomalarining “L” ''Q''-ma’lumotlar bir qator tadqiqotlarda o‘ziga xos tarzda tartiblanadi. Bunday tadqiqotlarda L” ''Q''-ma’lumotlarning muvofiqligini ta’minlashda 20 tagacha omillar inobatga olingan.

Faktorlarni identifikatsiyalashda ikki xil ifodalash tizimiga amal qilinadi: indeksli va alfavitli

Indeksli ifodalash tizimi o‘zida universal indekslarni taqdim etadi va quyidagicha yoziladi: U.I. (L, Q)№, agar U.I. universal indeksning qisqartirilgan ifodasi; L , Q-ma’lumotlar tipini ifodalanishi, №-universal indeksdagi faktorning raqami.Ular 1dan 20 gacha bo‘lishi mumkin. Alfavitli ifodalash tizimi ABCDEFGHIJKLMNOQ1Q2Q3Q4) Q1Q2Q3Q4 Harflar UI (Q) 16-19 faktorlarni ifodalaydi A-O faktorlardan farqlash uchun.

Faktorlarni ifodalashning ikki xil nomlanish qabul qilingan: