Asosiy qism: Log fayl tahlili

Reja:

Kirish

Asosiy qism:

1. 
   Log fayl tahlili
   
2. 
   Ma’lumot qazib olish
   
3. 
   Xaridor ro’yhatga olinishi
   
4. 
   Cookie lar
   

Xulosa.

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yhati.

Bugungi kunda elektron-biznes va elektron - tijorat kuchli raqobat dunyolaridan biriga aylandi. Xaridorlarga qulayliklarni taklif qilish, shaxsiylik va oliy darajadagi xizmat taqdim etish ko’pgina online bizneslarning muvaffaqiyatida muhim rol o’ynaydi. Xarodorlar bilan munosabatlarni boshqarish xaridorlarga xizmatlar ko’rsatishda effektiv muloqotni yaratish, mahsulot va xizmatlar yetkazib berish va turli qiyinchilik yechimlarini yo’naltirish orqali ta’minlashga qaratiladi. Xaridorlar bilan munosabatlar boshqaruvi chaqiruvga javob qaytarish (xaridorlar va ularga xizmat ko’rsatuvchilarni ichki va tashqi chaqiruvlar bilan ta’minlash), xaridlar (barcha xaridni yig’ish va yozib borish), kelishuvlar qo’llab-quvvatlanishi (biznes kelishuvlarni olib borish uchun texnologiya va xodimlar) va boshqa funksiyalarni o’z ichiga oladi.
Sifatli xaridorlar bilan munosabatlar boshqaruvini ta’minlash uchun tashkilot aniq maqsadlarga ega reja tuzib, marketing va axborot texnologiyalari bo’limlari bilan birgalikda ishga tushirishi kerak. Xaridorlar bilan Munosabatlar boshqaruvi sifatini oshirish uchun biznes tahlilchilari rejani yaxshi bilib olishlari va ro’y berayotgan barcha, masalan: narxlarning tushishi, xaridorlar tomonidan bo’layotgan shikoyatlarning oshishi kabi jarayonlarni diqqat markazida tutishlari kerak. elektron - Xaridorlar bilan Munosabatlar boshqaruvini elektron - biznesni muvaffaqiyatga olib boruvchi hisoblanadi, chunki xaridor va sotuvchi orasida masofa bor; ehtimol ikkinchi tomon bilan nafaqat uchrashish, hatto gaplasha olish imkoniyatiga ega bo’lolmaslik mumkin. Shuning uchun ikkinchi tomon haqida ko’proq ma’lumotlarga ega bo’lish va u bilan aloqani saqlab, kuchaytirib borish uning yana murojaat etishiga sabab bo’ladi. Eski xaridorni saqlab qolish yangi xaridorlarni kashf etishdan bir necha bor arzon hisoblanadi.

Elektron-fakt.
Boston Consulting Group ma’lumotlariga ko’ra, yangi xaridorni jalb etish 35 dollar atrofida, ayni paytda eski haridorni saqlab turish 7 dollarga teng ekan.

Bath & Company ning tahlili shuni ko’rsatadiki, qayta murojaat daromadi faqat bir bora xarid qilganlarga qaraganda 57% ga ko’p ekan. Qayta murojaat etuvchilar bir martalik xaridorlarga nisbatan uzunroq hayot vaqtiga ega. Xaridor hayot vaqti birlik vaqt ichida keltirgan daromadi bilan o’lchanadi. Agar kompaniya birinchi murojaatli xaridorni qayta murojaatli xaridorga aylantira olsa, u dastlabki xarid qiymatini uning xaridor sifatidagi hayot vaqti bo’yicha taqsimlashi mumkin. Masalan, Amazon.com xaridorlaridan foyda olish davri o’rtacha 2,5 yilga to’g’ri keladi. Xaridor manfiy hayot vaqtiga ega bo’lishi ham mumkin. Bu holat haridorni jalb qilish va saqlab turish harajati qiymati u keltirgan foydadan katta bo’lsa yuz beradi. Kompaniyalar biror xaridorni saqlab qolishga yana mablag’ sarflash kerak yoki yo’qligini aniqlash uchun xaridorlar imkoniyatini hisobga olib turishlari kerak.


Ma’lumotlarni yig’ish va tahlil qilish.

Bevosita (online) reklama beruvchilar, tashkilotlar, bizneslarning odatiy usullaridan biri ularga murojaat etuvchilar haqidagi axborotni yig’ishdir. Ma’lumot yig’ish vositalariga Log fayllarni tahlili, ma’lumot qazish (mining), xaridorning ro’yhatdan o’tishi, cookie lar va ko’pgina boshqa vositalar kiradi. Ular har bir foydalanuvchi tajribasi, uning maqsadi va ko’pgina axborotlarni yig’ib olish bilan birga, ayni vaqtda web-sahifaning effektivligini baholashga imkon beradi. Barcha yuqoridagi ma’lumot yig’uvchilar keyingi bo’limlarda to’liqroq ko’rib chiqiladi. Ma’lumotlarni to’liqroq tahlil qilinishi va qulay usullarning qo’llanilishi marketing harakatining effektivligini va xaridorlar ehtiyojlarining qondirilishini oshiradi.
Reklama va web-sayt egalari foydalanuvchini kuzatish uchun ID card, bosiluvchi reklama bannerlari va web bug lardan foydalanishlari mumkin.
ID card foydalanuvchiga web-saytdan axborotni uzatishni ta’minlaydi. Bunda foydalanuvchi ismi elektron manzili kiritilmaydi. Ma’lumotni internetdan foydalanuvchi kompyuteriga jo’natish uchun kompyuterning raqamli adresi yetarli, uni ko’rish uchun esa foydalanuvchida operatsion sistema va brauzer bo’lishi kerak.
Bosiluvchi reklamalar xaridorlarni shu reklamalarni bosganda mahsulot va xizmatlar bilan tanishtirish uchun qo’llaniladi. O’z navbatida bu ma’lumot yig’ish uchun ham xizmat qiladi, ya’ni foydlanuvchi qaysi sahifadan va qaysi reklamani bosish orqali kelganini bilib, ulardan qaysilari eng effektivligini bilish mumkin.
Web Bug yoki oddiy GIF lar bu foydalanuvchi ekraniga joylashtirilgan rasmlardir. Ko’pgina kompaniyalar, ayniqsa, reklama agentliklari ushbu axborot yig’uvchi dasturlarni sahifalarining turli qismiga qo’yilishiga ruxsat beradilar. Har marotaba foydalanuvchi web bugli sahifani so’raganida web bug o’z kompaniyasi serveriga so’rov yuboradi va u o’z navbatida foydalanuvchi qayerga ketganini kuzatadi. Ma’lumot yig’ishning bu usuli xaridorlar haqida axborot yig’ish imkonini beradi. Bu korxonalarga ma’lum vaqt davomida foydalanuvchi shaxsini bilishga imkon beradi. Quyidagi bo’limlar ma’lumotlar yig’ish va tahlil qilish, Log fayllar, ma’lumotlarni qidirish, xaridorlarni ro’yxatga olish va cookie larga qaratiladi.

Log fayl tahlili

Saytga kirganingizda har marotaba serverdan so’rov qilinadi. Barcha so’rovlar log-fayllarga yoziladi. Log-fayllar so’rov natijasida yuzaga kelgan ma’lumotlarni o’zida saqlaydi. Bularga foydalanuvchi joylashgan o’rni, IP adress, kelgan vaqt, murojaat takrorlanishi soni va boshqalar kiradi. Log-fayl tahlili deganda ularda yig’ilgan ma’lumotlar natijasidagi xulosalar tushuniladi. Log-fayl tahlili natijasini ko’rish uchun Web trends® yutuqlari bilan tanishib chiqing.
Log-fayl tahlili murojaat qilgan turli foydalanuvchilar sonini olish imkonini beradi. Bu ma’lumot reklama maqsadida ahamiyatga ega. Log-fayl tahlili reklama beruvchi yoki web sayt yangilanganidan keyingi traffikni baholash imkonini beradi. Foydalanuvchilar murojaat joylarini bilish Sizning marketing maqsadlaringizni aniqroq bo’lishiga yordam beradi. Masalan, Sizning mahsulotingiz mahalliy regionlar uchun bo’la turib, unga turli xalqlardan murojaat bo’layotganini sezib qolsangiz, shunga muvofiq web-sayt ko’rinishini moslashtirish mumkin.

Ma’lumot qazib olish

Log-fayl tahlili traffikni o’rganish uchun yaxshi bo’lgani bilan, Siz xaridor haqida ko’proq ma’lumotga ega bo’lishni hoxlashingiz mumkin. Ma’lumot qidirish xaridor so’rovlaridan yig’ilgan axborotlarni tahlil qilib, uni modelini tuzadi va buning uchun ma’lum bir algoritm va usullardan foydalanadi. Bizness axborotga boy bo’lgani bilan gohida shu axborotlardan foydalanilmaydi. Ko’p ma’lumotni ko’rish juda ahamiyatli. Shu bilan birga uzoq vaqt olishi mumkin. Biznesslar ma’lumot qidirish orqali kompaniyalar bilan hamkorlik qilish unumliligini yoki bozor yaxshi natija berishini bilishlari, bu esa ularning mahsulot sotishlarini yanada effektiv qilishlariga imkon beradi. Hali uchramagan modellar xaridorlar bilan munosabatlar boshqaruvini yaxshilash va xaridorlarni yaxshiroq tushunish orqali marketing oqimini yo’naltirish imkonini beradi. Xaridorlar talabi modelini yaratish orqali biznesmenlar maxsulot yoki xizmatlarni yaxshilash yoki yangi turlarini yaratishlari mumkin.

Xaridor ro’yhatga olinishi

Xaridor ro’yhatga olinishishi – bu tashrif buyuruvchi profilini yaratish maqsadida undan shaxsiy ma’lumotlar so’rovnomasini to’ldirishni so’rash jarayoni bo’lib, bu foydalanuvchiga qulaylik tug’diradi. Har marotaba xaridor sahifaga kirishida nomi va maxsus so’zni yozib kiradi, uning bu harakati korxonaning ma’lumotlar bazasiga yoziladi. Xaridorning ro’yhatga olinishi juda qiyin bo’ladi, chunki ko’pchilik shaxsiy ma’lumotlarni berishni xohlamaydi. Eng yaxshi usul bu xaridordan dastlab o’z nomi, maxfiy so’zi va elektron adresi (e-mail) kabi oddiy ma’lumotlarni olishdan boshlashdir. Siz istiqbolli xaridorlarni ro’yhatga olinishidan o’tishga jalb qila olishingiz kerak. Agar sayt onlayn xizmatlar taklif qilsa, xaridorlarga shu servislarning vaqtincha tekin yoki tekin demostratsion ko’rinishlarini xaridorlarni servis natijasi bilan tanishtirish uchun qo’llash lozim.
Biznes mahsulotlari sotilganda xaridorlarni jalb qilish uchun ularga ma’lum bir harakatlar taqdim etish kerak. Masalan: tekin sovg’alar, bepul telefon murojaat kartochkalari yoki onlayn xizmatlaridagi chegirmalar orqali. Ro’yhatga olinish jarayoni tez va qulay bo’lishi kerak, aks holda xaridor boshqa saytga ketib qolishi mumkin.
Xaridor ro’yhatga olinganidan keyin, uning pochtasiga nomi va maxfiy so’zi kiritilgan “Hush kelibsiz” xatini jo’natish kerak. Ba’zi saytlar foydalanuvchilariga maxfiy so’zni unutganlarida maxsus savol tanlash va uning javobini berish usuli bilan maxfiy so’zni mustahkamlash xizmatini yo’lga qo’ygan. Bu holda foydalanuvchi savolga javob berish orqali maxfiy so’zni olishi mumkin.

Cookie lar

Cookie – bu foydalanuchi shaxsiy kompyuteriga web-sayt tomonidan yaratilib qo’yiladigan matnli fayl bo’lib, foydalanuvchini kuzatib borish imkonini beradi. Foydalanuvchi saytga birinchi marta murojaat qilganida cookie olishi mumkin va har safar murojaat qilganida bu cookie qayta aktivlashtirilishi mumkin. Bu ma’lumot murojaatlar sonini, qancha vaqt bu erda bo’lganini, qilgan so’rovlarini, keyingi va oldingi ko’rgan sahifalari haqida xabar berishi mumkin. Cookie foydalanuvchi kompyuterida saqlangani bilan, u foydalanuvchi kompyuterining boshqa qismlariga ta’sir o’tkaza olmaydi. Ular faqatgina uni yaratgan saytdangina o’qiy olinadi.
Cookie foydalanuvchilar uchun qulay bo’ladi, chunki unda qayta murojaat etuvchilarning maxfiy so’zi, xarid qilgan mahsulotlari va ro’yhatga olinganlik ma’lumotlari saqlanadi. Cookie biznesmenlarga maqsadli bozorga qarab yo’nalishga katta imkon beradi. Albatta bu imkoniyatlar xaridorlar shaxsiyati ma’lumotlaridan foydalanish hisobiga olinadi.
Masalan, Siz arzon narxdagi raqamli kamera topish maqsadida sahifani ko’rayapsiz. Siz mahsulot uchun ro’yhatdan o’tishingiz yoki shu haqda so’rov qo’yib, e-mail adresingizni yoki boshqa ma’lumotni qoldirasiz. Shu vaqt davomida raqamli kameralar sotuvchi kompaniyalar reklamasini ko’rdingiz. Agar avval uchratgan sahifaga murojaat qilsangiz, u sizni ismingiz bilan qarshilashi mumkin. Shunday qilib, reklamalar orqali borgan saytlar va boshqa saytlarda yig’ilgan axborotlarni yig’ib foydalanuvchi profili yaratilishi mumkin.
Kuzatishlarning bu turi odatda qulay hisoblanadi. Masalan, www.amazon.com saytida ilk xariddan keyingi barcha xaridlar hech qanday elektron pochta va shaxsiy axborotlarsiz amalga oshiriladi. Agar izlanayotgan mahsulot reklamasi duch kelsa, uni bosish orqali tog’ri xarid qilish mumkin.
Ayrim hollarda cookie lar uni o’rnatgan saytlarni chalkashliklarga olib kelishi mumkin. Aynan bir kompyuterdan bir necha foydalanuvchi foydalanib Internetga murojaat qilishlari mumkin va bunda cookie lar orqali kompyuterga qaysi foydalanuvchi o’tirganini farqlab bo’lmaydi. Buning natijasida cookie lar uni o’rnatgan saytlarga foydalanuvchi haqida xato ma’lumot berishi mumkin.

Shaxsiylashtirish

Shaxsiylashtirish - xaridorlarning kompaniya mahsulotlari, ishchilari va web-sahifalari bilan o’zaro munosabatlarini moslashtirib borish bo’lib bunga ma’lumot qidirish, tahlil qilish va yig’ish orqali erishiladi. Tashkilotlar va xizmat ko’rsatuvchilar xaridorlarga shaxsan murojaat qilishdan manfaatdor bo’lishadi. Uning qiziqishariga mos harakatlar qilishingiz, xaridorning sizga bo’lgan munosabatlarining yaxshi bo’lishiga xizmat qiladi va bu bilan Siz har safar u qaytganida unga aynan murojaat qilishingiz mumkin. Xaridorning har biri o’z shaxsiyati bilan qarshi olinishi, unga o’ziga xos reklamalar, xizmatlar ko’rsatilishi uning ishonchi yanada oshishiga xizmat qiladi. Maxsus texnologiyalar yordamida xaridorlarga shaxsan murojaat qilishni ta’minlash mumkin. Masalan, www.amazon.com xaridorlarga ro’yhatdan o’tishni takllif qiladi va undan so’ng xaridorga o’z nomi bilan murojaat qilib, taklif qilinadigan mahsulotlar ro’yhatini yuboradi. Shaxsiylashtirish Internet marketingda ayniqsa xaridor ishonchini oshirish uchun zarur.

Hamkorlik filtrlari joriy xaridorlar qiziqishi va maqsadlarini o’rganib, ularga mos bo’lgan ma’lumotlar bilan murojaat qiladi. Musiqa yoki kitob taklif qiladigan saytlar ko’proq bundan foydalanadi. Hamkorlik filtrlari yordamida qilingan shaxsiylashtirish natijasini ko’rish uchun shadow.ilorberkeley.edu/ humor/info.html ga borish kerak. Ko’rsatilgan latifalarni baholangan va keyin filtrlangan latifalarni olish uchun ro’yhatdan o’ting. Bu saytda boshqa hamkorlik filtrlariga ega saytlar ham berib o’tilgan. U yerda shaxsiylashtirish qanday tashkil qilinishi hamda qo’llanilishi haqida ham aytilgan.
Ko’pgina saytlar shaxsiylashtirish imkoniga ega. www.excite.com da Siz boshlang’ich qarshilovchi sahifa rangini va mazmunini aniqlash bilan birga tekin e-mail, chat va ovozli maktub olishingiz mumkin. www.excite.com da shaxsiylashtirish qay darajada Sizning qiziqish va mo’ljalingizni ta’minlashi mumkinligini ko’rishingiz mumkin. Excite ning afzalligi shundaki, unda Siz muhim kunlarni eslatib turuvchi e-mail jo’natib turuvchi xizmatlardan foydalanishingiz mumkin.

Homepage.com tashqi kod (outsource) asosida qurilgan uy sahifasini taqdim etadi. ePageTM homepage.com asosida yaratilgan bo’lib, korxona va uning xaridorlarga web bilan bog’liq hatti-harakatlarini o’z qiziqishlariga yaqinlashtirish uchun qo’llaniladi. Hompage.com Sizning infrastukturangizda shaxsiylashtirish xizmatini qo’llash arxitekturasini taklif etadi. Har bir xaridor shaxsiy sahifasi Siz ko’rsatadigan xizmatlar yoki mahsulotlar haqida xabar berib xaridorni qo’llab quvvatlaydi. Bu sahifalar yordamida Siz shaxsiylashtirilgan mahsulot siljishi va maqsadli bozorlar taklif etishingiz mumkin. Shaxsiylashtirilgan web-sahifalar taqdim etilishi ularga o’zlarini yaxshi his qilishlari va web-saytga bo’ladigan murojaatlarni kuzatishga imkon beradi. Xuddi shunday shaxsiylashtiradigan mahsulotlar taklif etuvchi saytlar, bular www.allaire.com, www.clazesoft.com, www.netgen.com va www.personity.com.

Aqlli vakillar

Aqlli vakil (agent) - deganda ma’lum bir vazifalarni bajarishda foydalanuvchiga yordam beradigan va axborot qidirishni avtomatlashtirishda xizmat ko’rsatuvchi dastur tushuniladi. Masalan, xaridorga narxi past bo’lgan mahsulotni topib berishda vaqtini tejab qolishda yordam berishi mumkin. Aqlli agentlarni qo’llamasdan foydalanuvchi eng arzon mahsulotni topish uchun ko’pgina saytlarni birma-bir ko’rib chiqishi kerak.
Aqlli agentlarni sahifalarga foydalanuvchilar qiziqishiga mos mazmun bag’ishlovchi shaxsiylashtirish mexanizmi sifatida ham foydalanilishi mumkin.
Ba’zi aqlli agentlar webni ko’rib chiqib, xarid qilinadigan mahsulotlar va ko’riladigan sahifani berishi mumkin. Ular e-biznes xaridorga xizmat ko’rsatish darajasini shaxs-shaxsga kabi chiqaradi. Masalan, Bostonda 5 diskli CD pleyer qidirayotgan bo’lsin. Oldingi marotaba bu xaridor ikki kassetali magnitofonni yuqori narxlarda sotib olgan edi. O’sha payt u bir necha CD disklar ham tanlaganida va ular ichida Rolling Stones ning uchta diski ham bor edi. Avvalgi ma’lumotlar asosida aqlli agent yuqori narxli besh diskli CD pleyer taklif qilishi mumkin va xaridor Rolling Stones guruhi muxlisi bo’lganligi uchun aqlli agent ikki oydan so’ng bo’ladigan konsert haqida ma’lumot berib, unga chipta sotib olishni taklif qilishi mumkin.

Shaxsiylashtirish va maxfiylik

Ba’zi kishilar saytlarni ko’rish davomida ularning shaxsiyatlari haqidagi ma’lumotlar yig’ilib borilayotganini bilsalar, ba’zilar hatto xayollariga ham keltirmaydilar. Bu mavzuning markazida shaxsiylashtirish imkonini beruvchi texnologiyalar yotadi. Masalan, cookie lar e-tijorat saytlariga xaridorlar harakatlari va ko’p qiymatli xaridga ega kishilar haqida axborot beradi. Ayrim xaridorlar esa ma’lum bir saytlarni ko’rganda o’z kompyuterlarida cookie lar yaratilayotganini bilmaydilar. Marketologlar esa izlanishlar davomida yig’ilgan xaridorlarning shaxsiy ma’lumotlaridan to’g’ri maqsadlarda foydalanishlari kerak. Shaxsiylik konsorsiumi o’zining internetdagi harakatlari maxfiy bo’lishini xohlovchilar uchun yaratilgan qonundir. 2000 yil iyun oyida bu konsorsium xaridorlar ma’lumotlari saqlanishi va harakatlarining kuzatib borilishiga munosabatlarini o’rganish uchun qayta ko’rib chiqildi. Natijalar bilan www.personalization.org sahifasida tanishishingiz mumkin. Bunda ayrim foydalanuvchilar web tajribalari saqlanishini xohlagan paytda, boshqalari bu ularning shaxsiyatlariga xilof keladi degan fikrda. Agar shaxsiylashtirish to’g’ri maqsadlarda ishlatilsa, bu texnologiyalar xaridorlarning nimani va qachon xohlashlarini bilish uchun yaxshi vosita bo’lishi mumkin.

Aloqa markazlari.
Xaridorlar chaqiruv markazlari orqali xarid qilish va savollariga javob olish xizmatlariga ham ega bo’lishlari kerak. Odatda 800 raqamini terish orqali chaqiruv markazlari xizmatiga ega bo’lish mumkin. Multimedia chaqiruv vositalariga ega bo’lgan korxonalar o’z xizmatlarini Internet yordamida e-mail, bevosita matnli suhbat yoki bevosita ovozli bog’lanishlar orqali ko’rsatishlari mumkin. Chaqiruv markazi, elektron chaqiruv markazi yoki multimedia chaqiruv markazi deb nomalinishidan qat’iy nazar ularning barchasi ayrim xaridorlarga o’z xoxish va ehtiyojlariga mos keladigan so’rovlarni ta’minlash uchun xizmat qiladi.
Avvallari xaridorlarga ko’rsatiladigan xizmatlar juda qimmatga tushadi deb hisoblangan va iloji boricha ularning sonini kamaytirishga harakat qilganlar. Hozir esa Internetdan qo’shimcha yana bir muloqot vositasi sifatida foydalanib, undan xaridorlar ishonchini oshirish va xaridlar sonini ko’paytirish uchun foydalanish mumkin.
Multimedia aloqa markazlari xaridorlarga xizmat ko’rsatish madaniyatini o’zgartirib yuboradi va bu o’z navbatida xizmat ko’rsatuvchining yanada chuqurroq bilimlarga ega bo’lishini talab qiladi. Xaridorlarga xizmat ko’rsatish ular talabini qondira oladigan darajadagi yuqori shaxsiy tajribaga ega bo’lishi kerak.
Yangicha bog’lanish shakllari telefon qo’ng’iroqlarining sonini kamaytirish hisobiga xarajatlarni kamaytiradi va bir turdagi xizmatni bir necha kishiga bir vaqtda ko’rsatish imkoniga ega bo’ladi.
3ComTM (www.3com.com) va Contact AdvantageTM aloqa markazi dasturini taqdim etgan. Bu dastur o’rta va kichik biznesga mo’ljallangan bo’lib, IP aloqalar (ovozli, telefon va faks xizmatlari), web chat kabi imkoniyatlarga ega.
Ayrim kompaniyalar tashqi aloqa markazlaridan (ya’ni boshqa joyda joylashgan) foydalanadilar. Bu asosan yetarlicha imkoniyatlarga ega bo’lmagan korxonalar uchun qulay. Stream International Inc. (www.stream.com/stream.nsf) xuddi shunday xizmatga ega. Yana shunday xizmatlar ko’rsatadigan Sitel (www.sitel.com) va TeleTech (www.teletech.com) ni aytish mumkin. Sitel korporatsiyasi dunyo bo’yicha 70 ga yaqin xaridorlarga xizmat ko’rsatish markazlariga ega. TeleTech ko’p kanalli sotuvchi-xaridor platformasidan, CyberCareTM esa xaridor-muloqot markazidan foydalanadi. O’z navbatida bularning hammasi sifatli xizmat ko’rsatishga qaratilgan.

Ko’p so’raladigan savollar (FAQ)

Web saytingizning ko’p so’raladigan savollar qismi ham xaridorlarga qo’shimcha qulaylik bo’lib, u yerda ko’pchilikda tug’iladigan va boshqa kishining yordamisiz topish qiyin bo’lgan savollarga javoblar yoziladi. O’zicha xizmat ko’rsatuvchi ko’p so’raladigan savollar xizmati juda foydali. Ko’p so’raladigan savollarni ta’minlash bilan birga u yerda o’zingizning boshqa telefon va adresingizni qo’yish kerak. Chunki ko’p so’raladigan savollar barcha savollarga javob bo’la olmaydi. Ko’p so’raladigan savollarga qo’shimcha ravishda web saytingizga qidiruv mashinasini qo’yish foydalanuvchilar ma’lum bir so’z yozib, saytdagi shu so’zga bog’liq bo’lgan barcha ma’lumotni ko’rishlariga imkon yaratadi.

Elektron-fakt.
800 raqamini terish orqali olingan yordam har bir bog’lanishda 10$ dan 35$ gacha qiymatga ega bo’ladi. E-mail orqali har bir savolga javob berish 3$ dan 10$ gacha bo’lganda o’zicha xizmat ko’rsatish uchun 1$ sarflanar ekan. Bu raqamlar Forrester tadqiqoti va Giga axborot guruhidan olingan.

E-mail
Agar kompaniya xaridorlar bilan muloqotni boshqaruvini to’liq ta’minlay olmasa, e-mail arzon yechimni taqdim etadi. Siz e-mail orqali qilgan xarid uchun tashakkurnoma va qo’shimcha mahsulotlar ro’yhatini yuborishingiz mumkin. Bu bilan siz ularning xomiyligini qadrlayotganligin-gizni va ularga xizmat qilish uchun barcha imkoniyatlaringizdan foydalanayotganingizni ko’rsatgan bo’lasiz. O’z navbatida xaridorlar ham e-mail orqali qo’shimcha savollar berishlari mumkin.
E-mailni o’z biznesingizning bir qismi qilib foydalanish yaxshi, agarda shu orqali barcha talablarga javob bera olsangiz. Internet kompaniyalar orasida shiddatli kurashni keltirib chiqaradi va kishilar o’z xatlariga javob kelishini uzoq vaqt kutib o’tirmaydilar. Qoida bo’yicha xaridor e-mail iga so’rov uzoq borganda 48 soatda qaytarilishi kerak.
elektron-fakt.
Jupiter Communications axborotiga ko’ra korxonalarning 50% i xaridor maktublariga 5 kundan kam vaqt oralig’ida javob bermaslikka o’rganib qolishgan.
Brigtware (www.brightware.com) ko’pgina xaridorlar bilan munosabatlar boshqaruvi vositalarini taklif qiladi. E-mail yordamchisi xaridorlarga e-mail xizmatini ko’rsatadi.

Brigtware AnswerTM avtomat va yordamchi orqali javob beriladigan vositalarga ega. Avtomatlashtirilgan javob beruvchilar odatiy savollarga o’sha vaqtning o’zida so’rovchi e-mail iga javob berish xususiyatiga ega. Yordamchilar orqali javob berish esa qiyinroq savollarga javob berish uchun qo’llaniladi. Kerakli adres va savol olinganidan keyin yordamchi dasturlar kompaniya hodimi adresiga borib, u ko’rib chiqqanidan keyin javob sifatida jo’natiladi. Boshqa kompaniya e-mail va boshqa RightNow (www.rightnowtech.com), ServiceSoft (www.servicesoft.com), Delano (www.delano.com) kabi vositalardan foydalanadilar.

Bevosita matnli muloqot

Bevosita matnli muloqot xaridor va sotuvchi orasidagi real vaqtdagi muloqotdir. Agar kompaniya matnli muloqotni qo’llasa xaridorlar bergan savollariga o’sha vaqtning o’zida javob ololmaganliklari uchun saytni tark etishlari mumkin, chunki ko’pgina bunday vositalar ayni bir vaqtda faqat bir kishi bilan bog’lana olish xususiyatiga ega. Ayrimlari esa bir necha maxsus tugmalarni bosish orqali qo’shimcha oyna ochib saytni ko’rish paytida savollarini berishda davom etishlari mumkin. Ayni vaqtda esa javob qaytaruvchi kishi ham foydalanuvchi savol berayotganida nimani ko’rayotganini bilishi mumkin. Matnli muloqotda ayni vaqtda faqat bir xaridorga javob qaytarilganligi sababli u darhol sodir bo’ladi, aks holda ular boshqa xaridorlar bilan band bo’lganlarida boshqalari kutib turishiga to’g’ri kelardi. Shu bilan birga matnli ko’rinish o’z dinamikligini yo’qotishi mumkin, chunki unda hech qanday ovoz bo’lmaganligi uchun matnli ko’rinishdagi yozuv xaridor tomonidan o’qilganda boshqa ma’noda tushunilishi mumkin.
FaceTime aloqa vositalari (www.facetime.com) darhol xizmat ko’rsatish vositasi bo’lib, e-mail va matnli muloqotni o’z ichiga oladi. Unda ma’lum nom bilan ro’yhatdan o’tish orqali AOL Instant MessengerSM foydalanuvchilari tanishlarini o’z ro’yhatlariga qo’shishlari mumkin. Xaridorlar xizmat ko’rsatuvchilar bilan bevosita xabar almashishlari va qaysi xaridorlar bog’lanishda ekanligini ham bilish mumkin. Bu kompaniyaga o’z maxsus takliflarini yo’naltirish imkonini beradi. AOL Instant Messengeridan foydalanmayotganlar esa FaseTime Chat vositasida boshqalar bilan matnli muloqotga kirishishlari mumkin. FaceTime Chat sistemasi xizmat ko’rsatuvchi va xaridorlar o’rtasida bog’lanishni ta’minlab turib, ularning brauzerlariga mos keluvchi Java yoki HTML versiyalaridan birini qo’llaydi. FaceTime xat almashuvchisi Flash variantini ko’rish uchun www.facetime.com/products/demo ga murojaat qilib o’sha vaqtning o’zida uni ishlatib ko’rishingiz ham mumkin.

CLICKiCHAT (www.clickichat.com ) ham bevosita matnli muloqot va e-mail taqdim etadi. LivePersonSM (www.liveperson.com) bir necha tillarda matnli almashinuv imkonini beradi. Ularga Xitoy, Daniya, Ispan, Italyan, Fransuz, Finland va Ingliz tillarini misol qilib aytish mumkin. Aytilgan saytlarga inson-inson muloqot vositalari va matnli almashinuv vositalarini ko’rishimiz mumkin.
Matnli va boshqa vositalar mashhur bo’lishi bilan birga hozirda har kim kompyuteridan turib ovozli va bevosita bir-birini ko’rib turish imkoniyatiga ega bevosita videoli vositalardan ham foydalanilyapti. Bularning barchasi oliy darajadagi personalizatsiyaga imkon beradi.

Ovoz sintezi va tanib olinishi; Tabiiy tilga ishlov berilishi

Ovoz sintezi kompyuter yordamida matnni ovozga aylantirish vositasidir. Bunda yaratiladigan ovoz huddi tirik ovoz kabi ma’lum bir intonatsiyalarga ega bo’ladi. Bunda texnologiya ovoz sintezi yordamida real natija ko’rsatadi. Bunday xizmatlar narxi ham uncha katta emas. Buni www.softseek.com/utilities/voise_recognation_and_text_to_speach adresida ko’rib ishonch hosil qilish mumkin. U yerda erishilgan natijalar bilan tanishib, ulardan foydalanib ham ko’rish mumkin.
www.bell-labs.com/project/tts/voices.html www.cstr.ed.ac.uk/projects/festival/userin.html

Ovoz tanilishi esa gapirilganda uni matnli ko’rinishga aylantirishdir. Bundan foydalanish uchun yaxshi ovoz yozuvchi vositalarga ega texnologiyalar bilan ta’minlangan bo’lish kerak.
Qabul qiluvchi kompyuteri barcha kerakli xususiyatlarga, masalan, “radio yoqish” yoki “shamol harakatini o’chirish” va boshqalarga ega bo’lishi kerak va ularni mos ravishda ishlata olishi kerak. Chunki turlicha talaffuzlar, sheva va intonatsiyalar bu texnologiyalarni qo’llashga xalaqit berishi mumkin.
Tabiiy til ishlovi matnni tushunish va unga mos ravishda javob yoki tushuntirishlar berishga qaratilgan. Ask JeeveTM (www.ask.com) tabiiy til ishlovidan foydalanadi. Bunda qidiruv mashinasi yozuv shaklidagi so’rovni olib, natijalarni ko’rsatadi.
Ask Jeeve inson tilida so’rovni olib, uncha katta bo’lmagan qidiruvni amalga oshirsa ham u chiqargan javoblar har doim ham aniq javoblar bera olmaydi. Bu yerda Ask Jeeves biznes echimlarga ega bo’lish imkonini beradigan saytlar ham bor. www-ai.ijs.si/eliza/eliza.html saytida tabiiy tilda muloqot qiluvchi Eliza bilan chat qilishingiz mumkin. Eliza sizning savollaringizga muloqotda turgandek javob qaytaradi. Artifical Life (www.artificallife.com) sun’iy aql va tabiiy til tahlilidan foydalanib, Alife e-CRMTM ni taqdim etadi. Uni web saytga qo’yish orqali sayt egalari xaridorlar savollariga javob berish imkoniyatiga ega bo’ladilar. Mahsulotlar bilan tanishish uchun saytlarga murojaat qilishingiz mumkin. Yana bir boshqa ovoz sintezi va tanib olinishi imkonini beruvchi MicrosoftAgent ni ham aytish mumkin. Bevosita shaxsning o’zidan yoki telefon orqali kompyuterga tabiiy tilda so’rov olinganda, u avval davomiy ovoz yozuvchi orqali avval matnli ko’rinishga keltiriladi. Davomiy ovoz yozuvchi kishilarga gap tartibi va tarjimasini buzmagan holda tez va ravon gapirishga imkon beradi.
Ovozli texnologiyalar xaridorlar bilan munosabatlarda katta ahamiyatga ega. Tasavvur qiling 3.00 da biror bir mahsulot yoki xizmat haqida sizda savol paydo bo’ldi, qaysikim bu vaqtda xizmat ko’rsatish markazlaridan yordam olish mumkin emas. Kompaniya web-saytiga savolingizni yozib tushunarli, to’g’ri va aniq javob olish juda qulay hisoblanadi bunga ovoz sintezidan foydalanuvchi avtomatlashtirilgan kompyuterdan foydalanish katta imkoniyatlar ochadi . Bu texnologiyalar xaridorlarga xizmat ko’rsatish sifatini yaxshilash bilan bir qatorda ularga ketadigan xarajatlar qiymatini ham kamaytirishga imkon beradi.

Ovozli muloqotlar

Garchi hozirgi kunda aloqalarning turlicha ko’rinishlaridan foydalanish imkoni bo’lsada (e-mail, matnl) odam-odamga ovozli aloqasi xaridorlar tomonidan eng qulay deb tan olingan. Internet ovozli muloqotlar uchun boshqa kanal vazifasini bajaradi.

elektron-fakt.
Yankelovich Partners bergan xabarga ko’ra Internet xaridorlarning 63 % i sayt egalari bilan yetarlicha jonli muloqot qilmay turib o’z xaridlarini amalga oshirmas ekanlar.

Internet protokoli orqali ovoz mahsulotlari va dasturlari kishilarga Internet orqali ovozli gaplashish imkonini beradi. Internet telefoniya xizmati kishilarga Internet orqali telefon qilish imkonini beradi. Bunda aloqa sifatini ham inobatga olish kerak; hozirgi vaqtda ko’pgina kompaniyalar (PC-to-phone) kompyuterdan telefonga usulini qo’llayaptilar, chunki bunda aloqa sifati (PC-to-PC) kompyuter-kompyuter bog’lanishiga nisbatan yuqoriroq.
Kompyuter-telefon bog’lanishi yordamida xaridorlar web-saytni ko’rayotgan vaqtlarining o’zida xizmat ko’rsatuvchi bilan muloqotda bo’la oladi, ya’ni bunda xizmat ko’rsatuvchi telefon orqali javob berganda foydalanuvchi kompyuteriga ulangan vositalari bilan qabul qilib oladi. Bu dial-up (telefon liniyasi orqali Internetga kirish) foydalanuvchilarga juda qulay bo’lib, ular Internetga chiqmay turib yordam olishlari mumkin. 800 raqamiga javob qaytarish orqali xizmat ko’rsatadigan kompaniyalar bu texnologiyadan foydalanishlari tavsiya etiladi.
MicrosoftAgent: ovoz sintezi va tanilishi mahsuloti.
MicrosoftAgent animatsiyali, interaktiv Window dastur yoki Internetda foydalanish mumkin bo’lgan yozuvlarni qo’llash imkonini beradi. U turlicha, 4 xildagi yozuv turlarini taklif qiladi. Bu yozuvlar foydalanuvchilarga tabiiy inson tili yordamida dastur bilan interaktiv aloqa ailish imkonini beradi.
Yozuv sichqoncha va klaviatura harakatlarini, og’zaki so’zlarni (agar mos matn-gap dasturi o’rnatilgan bo’lsa) va ovoz tanib olishni (agar mos holdagi tanib olish vositasi bo’lsa) taqdim etadi. Bu imkoniyatlar vositasida sizning web-sahifangiz, o’z foydalanuvchilariga interaktiv ravishda ovozli javoblar qaytarishi mumkin. Bu bilan birga siz Microsoft Agent simvol yaratuvchisi va Microsoft lingvistik ovoz tahrirlovchisi yordamida o’z yozuvingizni ham yaratishingiz mumkin. (msdn.microsoft.com/workshop/imedia/agent sahifasigamurojaat qiling)
HearMeTM (www.hearme.com) e-bizneschilarga web orqali jonli-ovoz aloqasini taklif etadi. Bunda kompaniyalar Click&TalkTM tugmasini saytlarga qo’shishni taklif qiladi va xaridorlar u tugmani bosish orqali web-saytni ko’rish bilan birga ovozlarini jo’natishlari mumkin. Agar bir necha xaridorlarga bir vaqtning o’zida turli javoblar yuborishga to’g’ri kelsa, buni ham amalga oshirish mumkin. Bularni amalda ko’rish uchun (www.hearme.com) ga borib ishlatib ishonch hosil qilish mumkin.
Recall Alert saytingizga qo’yiladigan callback (qayta chaqirish) tugmasini bosganda xaridorga xizmat ko’rsatilishini ta’minlaydi. Bularning barchasi HTML va RealCall dasturi orqali bajariladi. Agar xaridor web-saytga xabar bermoqchi bo’lsa, u tugmani bosadi va bu so’rov web-sayt yaratuvchisi telefoniga boradi. Shu vaqtda xizmat ko’rsatuvchi xaridorga qayta qo’ng’iroq qilib, unga xizmat ko’rsatishi mumkin. Xaridor telefon qilib unga kimdir javob qaytarishini kutib telefonni band ushlab turish o’rniga xizmat ko’rsatuvchining o’zi unga bir zumda yoki 15 minutdan keyin qo’ng’iroq qilishlarini so’rashi mumkin.

RealCall Alert ning ko’rgazmali variantini ko’rish uchun www.realcall.com ga borish mumkin. Shunga o’xshash xizmatlar www.webcallback.com tomonidan ham ko’rsatiladi.

Sotuvlarni kuchaytirish (Sales-Force automation)

Sotuvlarni kuchaytirish kompaniyalarga savdoni qo’llab quvvatlash, aloqalarni tutib turish va savdo majburiyatlarini boshqarish orqali sotuv jarayonlarini yengillashtiradi.
Bu savdo hodimlarining ishlari kamayishini bildirmaydi, balki uning effektivligini ta’minlaydi. Sotuvlarni kuchaytirish administratorlarni asosiy mahsilotlarga va xaridorlarga qaratish orqali ularning ishlarini oydinlashtiradi.
Sotuvchilar bilan xaridorlarning o’zaro aloqada bo’lishi ular orasidagi ishonchni oshirishi mumkin. Ko’pchilik haridorlar xarid davomida insonlar bilan muloqotda bo’lishni istaydilar, ayniqsa narxi baland bo’lgan hollarda.

elektron-fakt.
Mercer Management Consulting xabariga ko’ra xarilarning 37% igacha o’sishi xaridorlarning mahsulot va sotuvchilar haqida axborot topish maqsadida web-saytga kelib sotuvchilarga uchrab, ular ko’rsatmalariga muvofiq ish tutgan hollarida yuz bergan.

Sotuvni kuchaytirishga qo’l keluvchi xizmatlar va mahsulotlarni Internetdan olish mumkin. www.salesforce.com Internetga mo’ljallangan sotuvni kuchaytirish vositalarini taqdim etadi. Bu orqali sotuvchilar kelayotgan qo’ng’iroqlarga javob berish bilan birga xaridorlar, hamkorlar va boshqaruvchilar haqida ma’lumot olish imkoniyatlariga ega.
Hoover’s (www.hoovers.com) va Dow Jones (www.dowjones.com) salesforce.com bilan xamkor bo’lishdi. Hoover’s foydalanuvchilarga kompaniya va sanoat haqida axborotlar bersa, Dow Jones ko’pgina bozor va kompaniyalardagi yangiliklar va ularning moliyaviy ahvoli haqida axborot berib turadi. Har ikkala kompaniya faqatgina ba’zi xizmatlarnigina obuna orqali ko’rsatadi. Salesforce.com bu ma’lumotlarning barchasini taqdim etadi.
Salesforce.com sotuvchilarga o’tgan chorak natijalarni ko’rish va ularning oldindan ko’ra bilish imkoniyatini beradi. Bu chorak axborotlarni qo’shimcha yangi xaridorlar yoki daromadlarni insonlarga tushunarli holda tasvirlaydigan qilib moslash mumkin.
Bularni barchasini www.salesforce.com da o’z ko’zingiz bilan ko’rishingiz mumkin. Xafta davomidagi jarayonlar va boshqaruvchilardan kelgan xatlar ham bu servis orqali ko’ratiladi.
Xaridorlar haqidagi axborotlar va ularning qilgan harakatlari bilan kontakt ma’lumotlari kompaniya ichidagi ishchilar tomonidan o’zaro taqdim etilishi mumkin.

Business-to-Business xaridorlar bilan munosabatlar boshqaruvi

B2B e-tijoratning asosiy kaliti bu effektiv Xaridorlar bilan Munosabatlar boshqaruvi hisoblanadi. Umuman olganda B2B Xaridorlar bilan Munosabatlar boshqaruvi, B2C (business-to-consumer) Xaridorlar bilan Munosabatlar boshqaruvidan farqlanadi. Siz mahsulotingizni biznesmenga sotganingizda u to’g’ridan-to’g’ri iste’molchi bo’lmaydi va iste’molchi fikri Sizga uni yetkazgan biznesmen fikridan boshqacha bo’lishi mumkin. Shuning uchun siz biznesmendan iste’molchi bilan to’g’ridan - to’g’ri muloqot yaratib berishini so’rashingiz kerak. Chunki iste’molchilar sizning mahsulot yoki xizmatingizni yaxshilovchi taklifga ega bo’lishi mumkin.
Iste’molchilar bilan to’g’ridan-to’g’ri munosabatlar olib borilishi va ularga quloq solinishi mustahkam biznes qurilishiga asos bo’ladi.
Hamkorlar bilan munosabatlar boshqaruvi yaxshi olib borilishi biznes va uning hamkorlari o’rtasidagi effektivligini oshiradi. Hamkorlar - olib sotuvchilar, yetkazib beruvchilar va biznesmenlarni o’z ichiga olib yangi xizmatlar yoki mahsulotlar qo’shish orqali sizga yordam ko’rsatishi mumkin. Bu munosabatlarning boshqaruvi sotuv va xaridni birgalikda qilishga, hamkorlar bilan marketingni amalga oshirishga imkon yaratadi. Kompaniyalar va ularning hamkorlari o’rtasida integral tizimlar tashkil qilinishi texnika moslashuvini, effektivlikning oshishini va shartnomalar tuzib ularni amalga oshirishga ketadigan vaqtni qisqarishiga xizmat qiladi.
Channel Ware Software Inc. (www.virtuflex.com) webga mo’ljallangan hamkorlik munosabatlarini boshqarish yechimini taklif etadi. Channel Ware 3.0 bir qancha yechimlar taqdim etadi. Bular orqali joriy natijalar bilan tanishish va kelajakni oldindan bilish mumkin.
Allegis (www.allegis.com) va Partners Ware (www.partnerware.com) ham bir qancha hamkorlar bilan munosabatlarni boshqarishni taklif etadi.

elektron - xaridorlar bilan munosabatlar boshqaruvining to’liq yechimlari

Dasturlar va xizmatlarni o’z ichiga oladigan barcha xizmatlar xaridorlarga bir butun yechimlar taqdim etadi, lekin bunda xarajatlarni ham inobatga olish kerak. Xarajatlar deganda dastur va xizmatnig o’zi, uning sistemaga qo’llanilishi va tadbiqining barchasi tushuniladi. Bu yechimlar tobora effektiv bo’lib borayapti.
E.piphany (www.epiphany.com) Xaridorlar bilan Munosabatlar boshqaruvi yechimlarni taqdim etadi. E.piphany E.5 webga mo’ljallangan XMB yechimi bo’lib, unda joriy sistemangiz va uchinchi tomonlar haqida axborot yig’ishga imkoniyat beradi. Bu axborot xaridorlar, web saytga tashrif buyuruvchilar, hamkorlar, sheriklar va mahsulot daromadlarini o’z ichiga oladi. Bu ma’lumotlar tahlili xaridorlar tashrifini personalizatsiya qilishga imkon beradi. E.piphany E.5 sotuvchi xaridor aloqasi vaqtida maslahat ham berishi mumkin.
eGain (www.eGain.com) Xaridorlar bilan Munosabatlar boshqaruvi munosabatlari bozorida peshqadamlaridan biri bo’lib o’z xaridorlariga keng turdagi Xaridorlar bilan Munosabatlar boshqaruvini taqdim etadi. eGain commerce platformasi eGain ning self-service , eMail, LiveWeb va CallCenter echimlarini birlashtiradi. eGain Assistant self-service ning bir qismi bo’lib xaridorlarga sizning saytingizga savol berish va undan javob berish imkoniyatini beradi. Agar undan to’g’ri javob olinmasa, xaridor jonli agentga murojaat qilishi mumkin. K-Commerce Support Enterprise barcha aloqa vositalarini birlashtiradi va bu orqali xaridorga uning o’tmishini hisobga olgan holda javob qaytarishi mumkin. E - Mail esa xaridorlarga xizmat ko’rsatishning e-mail formasiga ega. LiveWeb matnli muloqot taklif etsa, VoIP eGain Live orqali ovozli muloqotni qo’llaydi.

Siebel Systems (www.siebel.com) ham o’z ichiga bir qancha XMB usullarini taklif etadi. Seibel eService bu web ga mo’ljallangan echim bo’lib murojaatchilarga to’g’ridan to’g’ri yoki yordamchi orqali xizmat ko’satadi. Siebel eMail Response ko’p sondagi e-mail larni boshqarish, muhim xatlarni ajratish kabi imkoniyatga ega. Siebel Call Center xaridorlarga xizmatning butun bir ko’rinishi bo’lib, undan web, e-mail, faks, telefon kabi barcha aloqa vositalaridan foydalaniladi. Shunga o’xshash xizmatlar ko’rsatadigan Kana Communication (www.kana.com) va Oracle System (www.oracle.com) kompaniyalarini aytish mumkin.

Xulosa: Bu kurs ishida biz elektron xaridorlar bilan munosabatlar boshqaruvining muhimligi va uni effektiv qo’llanishi to’g’risida ko’rib o’tdik. Unda turli xil kuzatish metodlari, masalan: ma’lumot qazish va shaxsiylashtirish maqsaqlarida cookie lardan foydalanish haqida aytildi. Yana elektron-muloqot vositalari, masalan: ovoz sintezi va tanilishi, tabiiy til tahlili kabi elektron - xaridorlar bilan munosabatlar boshqaruvi kelajagiga asos bo’luvchi texnologiyalar haqida aytdik.



Foydalanilgan adabiyotlar

www.siebel.com – Siebel xaridorlar bilan munosabatlarni boshqarishga qo’l keladigan keng turdagi echimlarni taqdim etadi. Ular orqali telefon, faks, e-mail, web va barcha ovozli chaqiruvlariga xizmat ko’rsatuvchiga markazlashtirgan holda javob qaytarish mumkin.

www.sane.com – Sane log fayllarni tahlil qilishda qo’l keluvchi NetTracker dasturini taklif etadi. Bevosita ko’rgazmali holdagisini saytda ishlatib ko’rish mumkin.
www.activeconcepts.com – Active Concepts electron bisnes, Web administratorlik, bevosita ta’lim va marketing uchun internet kuzatuv vositalarini taqdim etadi.
www.magnify.com – Magnify ma’lumot qazish vositalari bilan birgalikda moliya sohasiga bag’ishlangan bir qancha mahsulotlarga ega.
www.emailtoday.com – Bu erda elektron pochta xizmati sohasidagi maqola va yangiliklardan boxabar bo’lish mumkin.
www.webdialogs.com – WebDialogs bevosita matnli muloqot va xaridor bilan xizmat ko’rsatuvchilar o’rtasidagi muloqotlarni tartiblash vositalarni taqdim etadi.
www.crm-forum.com – Bu erda internet xaridorlar bilan munosabatlarning sifatini yaxshilash maqsadidagi yangiliklar, maqolalar va qo’llanmalar bilan tanishish mumkin.