Asosiy qism Kirish

Mavzuning obyekti va predmeti
Hammamizga ma’lumki qadimgi Buxoro 
shahrida xonliklardan tashqari xonliklar o’rasida yagona bo’lgan amirlikka ham asos 
solingan. Buxoro amirligini Mangitlar sulolasi boshqargan bo’lsa, ushbu davlat 
o’zbek davlatchiligiga katta hissa qo’shgan davlatlardan biri hisoblanadi. Tarixdan 
nazar soladigon bo’lsa Buxoro shahri juda ham qadimiy hisoblanib ko’plab 
manbalarni arablar o’rta osiyoga bosqinidan bilib olamiz. Buxoro shahri islom dini 
rivojlangan eng mashhur shahar hisoblanib bu davlatni “Qubbat ul-Islom”, deb ham 
atashadi. Mavarounnahr va Xuroson Amir Temur avlodlaridan keyin xonliklarga 
bo’linib ketgan bo’lsa. Ushbu shaharga dastlab Shayboniylar hukumronlik qilib 
Buxoro xonligiga asos solishdi. Shayboniylar davrida Buxoro bir muncha rivojlandi 
hususan Shayboniyxon, Abdullaxon II davrlarida Buxoro xonligi gullab yashnagan 
davr desa ham bo’ladi. Har bir narsani hotimasi bo’lgani dek ushbu sulolaga ham 
nihoya yasaldi va Buxoro xonligiga keying sulola Astraxan (Hojitarxon)dan ko’chib 
kelgan Yormuhammadhonning o’g’li Jonibekning avlodlari boshqara boshladi. Bu 
sulola davridaa bir qancha urishlar bilan boshlanib Toshkent, Qozoq juzlariga qarshi 
qattiq kurashlar olib borishdi. Lekin bu davr kurashlar bilan o’tgan bo’lsada ilm-fan, 

---

3 
marifat, maorif, tibbiyot, boshqaruv sohalarida ham bir qancha yuksalishiga 
erishilgan. 
Ashtarxoniylar davrida savdo-sotiqda ham qo’shni davlatlar bilan keng 
miqyosda a’loqlar amalga oshganligi haqida ko’plab tarixchi olimlarning 
kitoblaridan o’rganib kelamiz. Ashtarxoniylar sulolasi Ubaydulloxon II davriga 
kelib 1708 yilda pul islohatini o’tkazdi bu savdo munosabatlarini oldinga 
rivojlanishini anglatar edi, lekin davlatda yanada yangi soliqlarni tashkil qilinishi 
aholini, qiynalishiga olib kelib, muholifatchi kuchlar qo’zg’alonlar qila boshlashdi. 
Afsuski Ubaydullohon II davrida boshqaruvda parokandalik boshlanib 1709 – yilda 
bir qancha shaharlar Buxoro xonligidan ajralib chiqishdi xususan Farg’onda yangi 
Qo’qon xonligi ajralib chiqishdi va ularni yagona kuch hisoblashib yangi davlat 
tuzishdi. Asta sekin Ashtarxoniylar sulolasi ag’darilib 1756 – yildan 1920 – yilgacha 
Buxoro amirligi tashkil etilib yangi sulola Mang’itlar sulolasi hokimyat tepasiga 
kelib boshqarishdi. Ushbu sulola chingiziylardan bo’lmagani uchun o’zlarini amirlar 
deb atashgan.