Asosiy qism Boshlang’ich sinflarda arifmetik amallarni kiritishning o’ziga xos xususiyatlari

Noma’lum qo‘shiluvchini topish uchun yig’indidan ma’lum qo’shiluvchini ayirish kifoya. 1-sinf kitobida noma‟lum qo’shiluvchi darcha orqali ko’rsatilgan:

Quyidagi ko’rinishdagi masalalar ustida ishlash bilan tushuntirish olib borish tavsiya qilinadi:
“Hovuzda 4 ta o’rdak suzib yurgan edi. Yana bir necha o’rdak kelib qo’shilgandan keyin, hovuzdagi o’rdaklar 8 ta bo’ldi. Nechta o’rdak kelib qo’shilgan?”
“Oziq-ovqat do’koniga 9 quti konfet va pecheniy keltirildi. Konfetlar 6 quti bo’lsa, necha quti pecheniy keltirilgan?”
7) Ayirishning hadlari. Noma’lum kamayuvchi va noma’lum
ayriluvchini topish. Ayirishning to‘g‘riligini tekshirish
Ayirishning hadlari

6 – 2 = 4
6 va 2 ning ayirmasi 4 ga teng.
6 – kamayuvchi
2 – ayriluvchi
4 – ayirma 6–2 – ayirma
– 4 = 5 noma’lum kamayuvchini topish uchun ayirmaga ayriluvchini qo’shish kerak. 5 + 4 = 9. Kamayuvchi 9 ga teng ekan.
8 – = 3 noma’lum ayriluvchini topish uchun kamayuvchidan ayirmani ayirish kerak. 8 – 3 = 5. Ayriluvchi 5 ga teng ekan.
Ayirishning to‘g‘riligi qo’shish amali bilan tekshiriladi. Ayirma va ayriluvchining yig’indisi kamayuvchiga teng bo’lsa, ayirish to’g’ri bajarilgan bo’ladi. Darslikda quyidagi misollar berilgan:
8 – 3 = 5 9 – 5 = 4 7 – 3 = 4

Quyidagi ko’rinishdagi masalalar ustida ishlash bilan tushuntirish olib borish tavsiya qilinadi:
“Aerodromda bir nechta samolyot bor edi. 5 ta samolyot uchib ketgandan so’ng, aerodromda 2 ta samolyot qoldi. Aerodromda oldin nechta samolyot bo’lgan?”
“Traktorning bakida ish boshlanganda 9 litr yonilg’i bor edi. Ish oxiriga kelib
2 litr yonilg’i qoldi. Necha litr yonilg’i ishlatilgan?”

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati.
Dars materiallari:

1. 
   "Mетодика начального обучения математике" pod rеdaktsiеy