|
2.3.Menejment tuzilmasini qayta tashkil qilish usullari, shakllari va yo’llari
G’arb adabiyotlarida "strukturani takomillashtirish" iborasi umuman qo’llanilmaydi. Uning o’rniga:
"strukturaga o’zgartirish" kiritish;
strukturani almashtirish;
strukturani tanlash;
strukturani integratsiyalash kabi iboralar ishlatiladi.
Strukturaga o’zgartirish kiritish va uni almashtirish - bu jahon amaliyotidagi doimiy jarayon bo’lib, har qanday tashkilotda menejer faoliyatini ifodalovchi asosiy ko’rsatkichlardan hisoblanadi. Bunday o’zgarishlarning bosh omili - bu ilmiy-texnika taraqqiyoti va kuchli raqobatdir. AQSh firmalarida, G’arbiy Evropa va rivojlangan Sharq davlatlarida almashtirilib turiladi.
Boshqaruv boshqaruv strukturasi o’rtacha har 3-5 yilda strukturosini takomillashtirish yo’llari:
1. Amaldagi strukturani soddalashtirish usuli
Boshqaruv bo’g’inlari sonini qisqartirish va boshqaruvning quyi bo’g’iniga huquq va vakolatni ko’prok berish (demarkazlashuv). Bunday usul inqilobiy usullar qatoriga kiradi.Shtablar yoki ulardagi xodimlar sonini kamaytirish, matritsali strukturadan chiziqli funktsional strukturaga o’tish boshqaruvchilar sonini har 3-7 kishiga bitta rahbar emas, balki 10-12 kishiga bitta rahbar to’g’ri kelishiga erishish lozim, ya'ni boshqaruv normasiga erishishga intilish kerak.
2. Mexanik tarzda tashkil etilgan strukturani ko’nikma hosil qilingan struktura bilan almashtirish.
Mexanik tarzda tashkil etilgan strukturaga quyidagi salbiy tomonlar xos: gorizontal tabaqalanishdagi keskinlik ierarxik aloqalardagi qat'iylik me'yorlashtirilgan mas'uliyat yuqori darajadagi rasmiyatchilik qarorlar qabul qilinishidagi o’ta markazlashuv va unda ko’pchilik boshqaruvchilarning qatnasha olmasligi.Bu strukturani ko’nikma hosil qilingan, sinovdan o’tib o’zini oqlagan struktura bilan almashtirish ma'quldir.
3. Mexanik tarzda tashkil etilgan struktura ichida turli shakllardagi uzviy strukturani tashkil qilish.
Bu degan so’z korxona tarkibiga:venchur va innovatsiya, ya'ni "biznesga tavakkalchilik "bo’limlari
biznes-markazlar
ekspert guruhlari
ishchi, brigadalar guruhlarini tashkil qilishni bildiradi.
Venchur va innovatsiya bo’limlaridagi tadbirkorlar yangi texnologiya uchun o’zlarining kapitalini yoki olgan qarz mablag’larini tavakkal qiladilar.
"Venchur" iborasi tadbirkor, rahbar yoki menejerning tavakkalchilikdagi:
uddaburonligi, epchilligi
serharakatliligini
quntli, matonatliligini
dadilligi, jasoratliligini
jo’shqin, biznesga berilib ketishini bildiradi.
Mehnatni innovatsion boshqarish iqtisodiy o‘sishning ilmiytexnik turiga mosroq keladi. Bu boshqaruv ishning yuqori unumdorligi va sifatini ta’minlash, xodimlarning ijodiy va tashkiliy faolligini oshirish, «inson resurslari»dan epchillik bilan va moslashtirilgan holda foydalanish, firma mehnatkashlarining zaruriy sodiqligini ta’minlashga qaratilgan. Mehnatni innovatsion boshqarish malakali mehnat, yuqori sifatli ishchi kuchiga mo‘ljallangan. Menejment mehnat resurslarining tabaqalashtirilgan siyosatini o‘tkazadi. Korporatsiyalarda doimiy yuqori malakali xodimlarning «o‘zagi» va «chetki qism» — shaxsiy shartnomalar bo‘yicha vaqtinchalik, qisman bandlik tamoyillarida ishlovchilarga ajratiladi. Qoidaga ko‘ra, firmalarning o‘zlari xodimlarni tanlash malakasini oshirishni amalga oshiradi, novatorlarni ajratadilar va g‘oyalarni ilgari suradi. Menejerlar zamonaviy xodimlarning ijodiy mehnatga, ilgari surilgan g‘oyalarni amalga oshirishga, adekvat mukofotlanish va tan olinishga intilishlarini hisobga oladilar. Ijrochilarni xo‘jalik qarorlarini tayyorlash va qabul qilishdagi ishtiroklarining kengayishi, xodimlar va ishchi guruhlarining o‘zini o‘zi boshqarishi mehnatni tashkil etish va boshqarishning muhim jihati bo‘ladi.
Zamonaviy korporatsiyalarda guruhli ishlashning turli shakllaridan foydalaniladi. Bu xususiy masalalarni birgalikda hal qilish (ishlab chiqarishga xizmat ko‘rsatish, sifatni nazorat qilish, oqilona ijodkorlik, o‘qitish), umuman ishlab chiqarish jarayonini amalga oshirish (avtonom va yarim avtonom brigadalar), yangiliklar kiritish jarayonidagi «to‘ppa to‘g‘ri ishlar»ni bajarish (maqsadli, loyihaviy guruhlar) va h.k. Bugun menejerlar tan oladilarki, yaxshi tashkil etilgan guruhlar katta hajmdagi bilimlarni jamlashga imkon beradi, muammolarni yaxshiroq idrok etish va tushunish, qarorlarni tayyorlash hamda qabul qilish jarayoniga muqobil yon- dashishlarni aniqlashni ta’minlaydi. Korporatsiyalardagi guruhli ishlashning turli shakllaridan, ishlab chiqarishning samaradorligini oshirish nuqtayi nazaridan, birinchi navbatda «sifat to‘garaklari» va korxonalardagi avtonom (yarim avtonom) ishchi guruhlariga ajratiladilar. Sifat to‘garaklari o‘zida mehnatni guruhli tashkil etish elementlarini unumdorlik va sifat resurslarini jamoaviy qidirishlar hamda xodimlarni birgalikda o‘qitish bilan birlashtiradi. Ular jahonning 50 dan ortiq mamlakatlari korxonalarida qo‘llanadi. Yaponiya tajribasidan eng mashhuri, u yerda 1 millionga yaqin to‘garaklar 10 milliondan ortiq xodimlarni birlashtiradi. «Sifat to‘garagi» odatda sexda yoki ishlab chiqarish uchastkasida tashkil etiladi va 25 tagacha xodim — ishchilar, mutaxassislar va pastki bo‘g‘in rahbarlarini birlashtiradi. Majlislarda birinchi darajali e’tibor ishlab chiqarish jarayonini oqilona tashkil etish, brakni pasaytirish va resurslarni tejash, ratsionalizatorlikka qa- ratiladi. Yana «to‘garaklar» xodimlarni birgalikda o‘qitish uchun asos bo‘ladi. Ishlarning ishchilar, masterlar, texnik mutaxassislar tomonidan guruhli tahlil qilish — ishlab chiqarishdagi tor joylar va qiyinchiliklarni aniqlashning muhim manbayidir. Bunday tahlil asosida eng muhim muammolar aniqlanadi va ularni hal qilishning batafsil rejalari ishlab chiqariladi. «Sifat to‘garaklari»dan keng foydalaniladigan joylarda brakning keskin qisqarishi sodir bo‘ladi, texnik nazorat xizmatlarini qisqartirishga imkon paydo bo‘ladi.
Xulosa
Xulosa o`rnida shuni aytish mumkinki, menejment tuzilmasi ishlab chiqarish strukturasi bilan ham ifodalanadi. Bunda boshqarishni tashkil etishning dastlabki va belgilovchi omili ishlab chiqarish jarayoni bo’lib hisoblanadi. U o’zaro bog’langan asosiy, yordamchi va xizmat ko’rsatuvchi jarayonlardan iborat bo’lib, bu jarayonlar bo’limlar va hodimlar o’rtasida mehnat taqsimotini talab qiladi.Boshqarish strukturasi boshqarish apparatining operativ ishlashini ta'minlashi lozim. Bu faoliyat joriy vazifalarni o’z vaqtida va mohirlik bilan tez hal etishda namoyon bo’ladi. Bunga ishlab chiqarishning miqyosi, murakkabligi, boshqarish ob'ektlarining joylashuvi ham ta'sir ko’rsatadi. Shunday qilib, menejment tuzilmasi qanchalik mukammal bo’lsa, ishlab chiqarish jarayoniga ta'sir o’tkazish shunchalik samarali amalga oshiriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
