Asosiy qisim. I. Turkiy adabiyotlarda yana qanday sanat turlari bor

I. Turkiy adabiyotlarda yana qanday sanat turlari bor.
1.2. Turkiy adabiyotda qo‘llaniladigan san‘atlar
Mustaqilligimiz sharofati bilan xalq va Vatan tarixi, adabiy, ilmiy va madaniy merosning qadim-qadim zamonlarga borib taqaladigan ildizlarini chuqur va xolisona o'rganish im koniyatlari paydo bo 'Idi. Shuning natijasida turkiy xalqlarning qadimgi davrlarda yaratgan adabiy-badiiy yodgorliklarini izlash, ularning namunalarini aniqlash, tahlil va talqin qilish ishlari ham jadal su r’atlar bilan amalga oshirilmoqda.
Ma'lumki, turkiy xalqlarning qadimgi tarixi va rnadaniyati jahon turkiyshunos olim larni anchadan beri qiziqtirib kelmoqda. Bu sohada turli tillarda qator tadqiqotlar amalga oshirilgan, mavjud bo'Igan, aniqlangan yodgorliklar nashr ettirilgan, tarjima ham qilingan. Shuning bilan bir qatorda turkiy xalqlar og ‘zaki ijodining go ‘zal namunalari bo ‘Igan rivoyat, afsona, doston va boshqa janrlardagi asar lari ham umumlashtirishni taqozo etadi.
Shunisi ham borki, turkiy xalqlarning qadimiy tarixiy va adabiy yodnomalarining к‘p qismi saqlanib qolmagan bo ‘Isada, ularning ayrimlari yunon, xitoy, arab, J'ors, german, rus, slavyan xalqlari tillarida bitilgan tarixiy-adabiy yodgorliklarda о'ziga xos tarzda ifodalangan holda saqlangan. Bularning hammasini о ‘rganish, tartibga solish, ma ’lum bir xulosalarga kelish esa nihoyatda ко 'p mehnat va uzluksiz izlanishlami talab etadi. Bunday ishni amaIga oshirish esa turkiy xalqlar qadimgi adabiyoti tarixini yaratishga qo ‘yilgan jiddiy qadam sanaladi. Ana shunday mas 'uliyatli vazifani anglab, uni amalga oshirishga bel bog'lagan adabiyotshunos Abdurashid Abdurahmonov ко ‘pyillik izlanishlari natijasi bo 'Imish «Turkiy adabiyotning qadim gi davri» deb nom langan o'quv qo ‘llanmasini yaratdi.
Mazkur qo'llanm ada m um toz adabiyotshunoslikdagi tazkira-bayoz tuzish
an ’anasi davom ettirilganday bo'lib tuyuladi. Chunki unda, bir tomondan, qadimgi turkiy adabiyot to‘g'risida та'lumot berish mavjud bo‘Isa, ikkinchi tomondan, bu та ’lumotni tasdiqlovchi adabiy matnlar ancha mufassal tarzda keltiriladi. Bu matnlar esa muallif tomonidan turli manbalardan to‘plangan bo‘lib, hatto ayrimlarini muallifning o‘zi o'zbek tiliga ham tarjim a qilgan. Natijada turkiy xalqlarning qadim gi davrlardan tortib m ilodning V III asrgacha yaratilgan boy adabiy meros matnlari bir joyda jamlangan. Buesa, o'z navbatida, shu davr adabiyoti tarixini о‘rganuvchi bakalavr, magistrlar uchun ham, maktab, litsey, kollejlarning о'qituvchilari uchun ham va umuman olganda, turkiy xalqlarning qadimgi adabiyoti tarixi bilan qiziquvchilar uchun ham ancha qulaylik tug 'diradi. Chunki о'quvchi yoki bu yodgorlik-adabiy matnni о 'qish va tahlil qilish uchun turli manbalar, nashrlarni axtarib yurmaydi. Ana shu jihatdan qo‘llanmada tarixiy-adabiy matnlarni keltirishga ко'p о‘rin ajratilganini та 'qullash mumkin.
Mazkur qo 'llanmani ко ‘zdan kechirish shundan guvohlik beradiki, qadimgi turkiy adabiyot о 'z qatlamlari, janrlar rangbarangligi, m avzularning turli-tum anligi, tarixiy-badiiy obrazlarining о 'ziga xosligi bilan diqqatni jalb etadi. Ularda turkiy xalqlarning qadimiy diniy va badiiy tafakkurijarayoni о 'ziga xos tarzda ifodalangan. Shuning bilan birga bunday diniy va badiiy tafakkurning boshqa qavm va xalqlar diniy hamda badiiy tafakkuri, adabiy merosi bilan m ushlarak jihatlari va Jarqlari ham nam oyon bo ‘lib turadi, badiiy muammolaridan ham mulohazalar yuritiladi. U mum an olganda, Abdurashid Abdurahm onovning «Turkiy adabiyotning qadimgi davri» qo'llanm asi islom 4 taraqqiyotiga qadar bo'Igan davrdagi turkiy xalqlar badiiy ijodiiiing rang-barang mahsuli bo 'Imish yodgorliklar bilan tanishish, ularning umumiy adabiy jar ay on tarixida tutgan mavqeini helgilashda о 'z hissasini qo 'sha oladi. Albatta mazkur qo'llanma bu sohadagi ilk qadamlardan biri bo'Igani uchun undan hamma muammolar yechimini axtarish aiyin. Shunday b o 'Isa-da, qo 'llanma qadimgi turkiy adabiyot haqida ma lum m a ’noda m a ’lumotnoma vazifasini o'taydi.