Aslonov ilhom nizomovich

2.
 
Akustik vositalar:  

 
paralingvistik  (ovoz  sifati,  uning  diapazoni,  tonalligi)  –  balandligi, 
tembri, maromi, tovush balandligi; 

 
ekstrolingvistik
 
–  nutq  pauzalari,  kulgu,  yigʻi,  xoʻrsinish,  yoʻtalish, 
qarsak. 
3.
 
Taktilg’ vositalar:  

 
takesika – teginish, qoʻl siqish, quchoqlashish, oʻpishish. 
4.
 
Olg’faktor vositalar:  

 
yoqimli, yoqimsiz hidlar;
 

 
insondan taraladigan tabiiy va sunhiy hidlar.
 
Noverbal  vositalarda  har  bir  madaniyat  oʻz  izini  qoldiradi,  shuning  uchun 
butun insoniyat uchun umumiy boʻlgan mehyorlar yoʻq. Boshqa  mamlakatlarning 
tilini oʻrgangan kabi uning noverbal tilini oʻrganish ham zarurdir. 
Kommunikativ  jarayonni  tashkil  etish  zamoni  va  makoni,  shaxslararo 
masofa. 
Nutqsiz  vositalarning  birinchi  guruhiga  kommunikativ  jarayonni  tashkil 

---

 
54 
etish  makoni  va  zamoni  kiradi.  Ular  ham  maxsus  belgilar  tizimi  boʻlib, 
kommunikativ tizimlarning tarkibiy qismi sifatida mahnoga ega boʻladi.  
Soʻnggi  vaqtlarda  psixologik  tadqiqotlarda  muloqotga  kirishuvchi  shaxslar 
oʻrtasidagi 
distantsiyaning 
kommunikativ 
ahamiyatiga 
va 
muloqot 
samaradorligining  sheriklar  joylashuviga  bogʻliqligi  masalalariga  ehtibor 
berilmoqda.  Muloqotga  kirishuvchilar  oʻrtasidagi  masofalarning  toʻrt  turi 
farqlanadi:  intim  (0-0,5  m),  shaxsiy  (0,5-1,5  m),  ijtimoiy  (1,5-3  m),  ommaviy  (  3 
metrdan ortiq).