Aslonov ilhom nizomovich

Masofaviy    tahlim
  sirtdan  oʻqitish  shakllaridan  biri  boʻlib,  oʻqitish 
jarayoni  subhektlari  orasida  mahlumotlarni  maksimal  darajada  axborot 
texnologiyalarini  qoʻllagan  holda  faol  almashinuvini,  yahni  kompg’yuter  tarmoq 
tizimi  orqali  dasturlarni,  elektron  darsliklarni  tarqatish,  rejalashtirish,  sinovlar 
oʻtkazish  hamda  boshqarish  nazarda  tutiladi.  Masofaviy  tahlim  tushunchasi  bilan 
birgalikda  «interaktiv  muloqot»  degan  termin  koʻp  qoʻllaniladi.  Bunda  oʻqitish 
jarayoni  subhektlarining  mavjud  vosita  va  usullardan  foydalangan  holda  muloqot 
qilishi tushuniladi. Interaktiv masofaviy oʻqitish jarayonida oʻqituvchi va oʻquvchi 
oʻzaro muloqotga kirishadi, dialog real vaqt birligida elektron pochta, WEB sayt, 
chat, telekonferentsiya va boshqa shakllarda amalga oshiriladi. 
Masofaviy oʻqitishning ikkita uslubi mavjud: 

 
asinxron  oʻqitish
,  yahni  bu  yerda  guruhni  tashkil  qiluvchi  bitta  kurs 
talabalari  bazaviy  oliygohdan  yiroqda  boʻlgan  holda,  bazaviy  maorif  muassasasi 
tomonidan  ishlab  chiqilgan  oʻquv-uslubiy  qoʻllanmalar  va  materiallar  yordamida 
individual oʻquv rejasiga asosan shugʻullanishadi;
 

 
sinxron 
oʻqitish 
(«birgalikda  ishlash»),  yahni  bu  yerda 
mashgʻulotlarni (mahruza, maslahat, seminar va boshqalar) olib boruvchi bazaviy 
oliygoh va bir paytda shugʻullanuvchi talabalar guruhi bir paytning oʻzida masofa 

---

 
85 
jihatidan  bir-biridan  ajralgan.  SHuni  aytib  oʻtish  lozimki,  hozirgi  paytda  bunday 
guruhlar  umuman  olganda  virtual  boʻlishi  ham  mumkin,  yahni  mashgʻulotni 
oʻtayotgan  talabalar  va  oʻqituvchilar  faqatgina  bitta  auditoriyada,  bitta  shaharda 
emas, hattoki bitta davlatda boʻlmasliklari ham mumkin. Bunda oʻqituvchilar bilan 
talabalar oʻrtasida muloqot real vaqt doirasida yuz beradi.
 
Inson oʻz faoliyati jarayonida  boshqa odamlar bilan muomalaga kirishishiga 
toʻgʻri keladi. Muomala jarayonida odamlar axborot almashinadilar, bir –birlariga 
tahsir oʻtkazadilar va tahlim –tarbiya beradilar, tajriba almashadilar. 
Muomala har qanday faoliyatning zaruriy muhim jihatidir. Aynan muomala 
jarayonida  va  faqat  u  orqali  insonning  mohiyati  namoyon  boʻladi,  oʻzaro 
tushinishga,  ishni  bajarish  chogʻida  uygʻunlikka  erishiladi,  u  yoki  bu  holatlarda 
bir-birlarining  xatti-harakatlarini  bashorat  qilish  qobiliyati  oʻsadi  yoki,  aksincha, 
nizolar  va  axloqiy  ziddiyatlar,  ishdagi  kelishmovchililiklar  yuzaga  keladi, 
muloqotdagi  sherigining  xatti-harakatini  oldindan  koʻrishga  qobiliyatsizlik 
namoyon  boʻladi.  Muomala  yoki  kommunikatsiya  –  odamlarning  oʻzaro 
hamkorligi shakllaridan biridir. 
Muomala odamlarning voqehlikni aks ettirishi natijasini ifodalovchi xabarlar 
almashish jarayoni boʻlib, ular ijtimoiy borligʻining ajralmas qismi hamda ularning 
individual  va  ijtimoiy  onggi  shakllanishi  va  amal  qilishining  vositasidir.  Muloqot 
yordamida  odamlarning  birgalikdagi  faoliyat  jarayonida  maqsadli  hamkorligini 
tashkil  etish,  tajriba  almashish,  mehnat  va  turmush  koʻnikmalarini  berish, 
mahnaviy ehtiyojlarini namoyon etish va qondirish yuz beradi.
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
86