Asl biriktiruvchi to’qima (textus conjunctivus sensu stricto)

ENDOTELIY HUJAYRALARI (ENDOTHELIOCYTI)

Endoteliy hujayralari yurak, qon tomir sistemasining hamma tarkibiy qismlarini va limfa tomirlarini ichki tarafdan qoplab turadi. Bu hujayralar uzluksiz qavat hosil qilib, limfatik tomirlardan boshqa qismida bazal plastinkada joylashadi.

Endoteliy hujayralari yassi hujayralar bo`lib, kumush bilan impregnatsiya qilinganda hujayra chegaralari aniq ko`rinadi. Qo`shni hujayralar orasidagi kontaktlar turg`un bo`lmay patologik hollatlarda va ba’zi fiziologik o`zgarishlarda yo`qolishi va qayta tiklanishi mumkin.

Elektron mikroskopda hujayra ostidagi bazal plastinka aniq ko`rinadi. Hujayraning yadro saqlovchi qismlari kengrok, (3-6 mkm), chetki qismlari ancha yupqa bo`ladi (qalinligi 20- 80 nm va ba’zan 1-2 mkm gacha boradi).

Ba’zi a’zolarning endoteliy hujayralari sitoplazmasi ma’lum qismlarda shunchalik yupqalashadiki, hujayraning ichki va tashqi membranalari bir-biriga tegib, fenestralar hosil qila-di. Hujayra sitoplazmasida ko`p miqdorda pinotsitoz pufakchalar mavjud bo`lib, ular turli moddalarni kapillyar bo`shlig`idan to`qimalarga va modda almashinuv mahsulotlarining esa oraliq moddadan kapillyarlarga o`tishida muhim o`rin tutadi.

Endoteliy hujayralari joylashgan bazal plastinka (membrana) fibrillyar tolalardan va ko`p miqdorda mukopolisaxaridlar saqlovchi amorf moddadan iborat bo`lib, uning holati kapillyarlar o`tkazuvchanligini belgilaydi. Endoteliy hujayralari biriktiruvchi to`qimaning kollagen tolalariga nozik ipchalar - filamentlar orqali birikadi.

Xulosa qilganda, endoteliy hujayralari mezenximadan taraqqiy etib, qon (yoki limfa) va to`qimalar orasidagi moddalar almashinuvida muhim o`rin tutadi. Bu jarayonda endoteliy hujay-ralaridagi yupqalashgan qismlardagi fenestralar, hujayralar orasidagi yoriqlar va sitoplazmadagi pinotsitoz pufakchalar katta ahamiyatga ega.