|
13.7-rasm. Mayda rangli
qura va oq sement asosida
ishlangan pol
kompozitsiyasi
317
o‘ziga xos (faktur) ishlov berib, yaltiroq holatgacha saykallanadi
va turli shakl beriladi.
13.8-rasm. Tabliy toshlarga o‘xshatib isMangaa pardozbop rangli
qoplama beton iurlari
13.13. BezaMi foetonga rang berish
Sement rangi ham ishlangan beton rangiga ta’sir ko‘rsatadi.
Oddiy portlandsementning kul rangi barcha rang va tuslarni
xiralashtiriladi. Och tusdagi, shuningdek, yashil beton olish uchun
faqat oq sement ishlatish zarar. Rang tozaligi va to ‘yinganlik
darajasi pigmentga ham bog‘liq. Qora pigment bilan bo‘yalganda,
qanday sement dan foydalanishning farqi yo‘q. To‘q jigarrang yoki
qizil pigmentdan foydalanganda, farqi uncha sezilmavdi. Agarda
sariq yoki ko‘k pigment bilan rang berilsa, farqi seziladi. Istalgan
rangning yorqinroq va tozalik darajasi yuqori bo£hshini istalsa,
oq sementdan foydalanish kerak bo‘ladi. Sunday bezakli betonga
qo‘shilgan pigment sement zarrarchalarini yupqa parda bilan
qoplaydi. Uzoq yillardan keyin toldirgichning rangi ham, beton
yuzaning rangi ham o‘zgaradi. Bunday boMmasligi uchun to ‘ldir-
gich rangi sement toshi rangiga mosroq, qilib tanlanadi. Beton
aralashmasidagi pigm ent m iqdorining rangigina emas, balki
iqtisodiy tomoni ham inobatga olinishi kerak.
Awalo, pigment miqdorini oshirish bilan, bo‘yoqning berkituv-
chanligi yuqori b o lg an rang o ‘zgarmaydi va uning miqdorini
oshirish iqtisodiy samarasiz bo‘lib qoladi. Berkituvchanligi yuqori
b o £lgan pigm entlarni q o lla sh d a , ularning yuqori b o ‘yash
xususiyatiga ko‘ra, pigment miqdori sement og‘irligining 5% idan
S i
■
1
318
oshmasligi kerak. Betondagi suv miqdori oshsa, sement ranglaming
liuiqligiga ta’siri susayadi. Ortiqcha suv betonda bug‘lanib, mayda
g'ovakiar qoldiradi. Agar rangli sementni to ‘ldirgich bilan qorish-
lirilsa, bunda toldirgich qanchalik ko‘p boMsa, beton rangi shun-
chalik kam to ‘yingan ko‘rinadi. Pigmentlarning eng ko‘p ishlati-
ladigan turi — bu temir oksidi (temir-ishqorli, temir-oksidii)dir.
Temir oksidli pigm entlar yuqori berkituvchanligi (rangga
to‘yuvchaniigi), uzluksizligi (bo‘yash xususiyati), yog‘ shimuv-
chanligi, maydalik darajasi, yorug‘likka chidamliligi, shuningdek,
luzli suv, nam, ishqorlar va kislotaiar ta’siiiga chidamliligi bilan
boshqalardan farq qiladi. Temir oksidli pigmentlar rangli beton,
manzarali quruq qurilish aralashmalari, rangli sement ishlab
chiqarishda, sement-qum tarkibli (fasabop plitalari) buyumlar
ishlab chiqarishda, silikat g‘isht, qo‘yma pol, sopol, sement- qumli
va polimer-qumli cherepitsa va boshqa qurilish ashyolarini bo‘yash-
da ishlatiladi.
Rangli beton ishlab chiqarishda temir oksidli pigmentlar m iqdo
ri portlandsement og‘iriigining 10% idan oshmashgi kerak. Aks
holda, bunday inert pigmentlar bezakli beton mustahkamligini
kamaytiradi. Temir-oksidli pigment rangli betonga ta ’sir ko‘rsata
olmaydigan miqdori 6% ga yaqin, shuningdek, pigment turi va
rangiga ham bog‘liq.
Rang olish uchun optimal to ‘yilgan quruq pigment mikroskopik
zarrachalari ko‘pincha portlandsement donasining 1 /10 diametr-
gacha tuyiladi. Temir oksidli pigmentning bunday mayda zarralaii
sement qorishma bilan obdan qorishtiriladi, so‘ngra u qum va
yirik to ‘ldirgich!ari bilan aralashtiriladi. Anorganik pigmentning
eng ko‘p tarqalgan turi — bu tem ir oksidi (temir-oksidli pig--
ment)dir. Temir oksidi asosidagi anorganik pigmentlar iqtisodiv
samarali, uzoq muddatga chidamli bolish i kerak, ekologiyaga
sazilarli ta’sir ko‘rsatmaydi, sog‘liq uchun zarrarsizdir.
Mineral (ruda) temir oksidlardan tashqari, bezakli beton olishda
sintetik temir oksidi pigmentlar ham ko‘p ishlatiladi.
Hozirgi vaqtda dunyoda quruq aralashmalar industriyasiga
parallel ravishda ular bilan ishlashning yangi usullari rivojlan •
moqda. Bunday usullardan biri — betonni suvashda ishlatiladigan
319
rang beruvchi kimyoviy tarkiblar qo‘llansa, sementdagi minerallar
bilan reaksiyaga kirib turli ranglar hosil qiladi. Bu ranglar yo‘qol-
maydi va ko‘chmaydi. Bunday usullar bilan oddiy yoki murakkab
bezakü marmar yoki glazurli toshga o ‘xshash rasmlami yaratish
mumkin. Bezak chiziqlarini olmosli charx bilan belgilash rasmga
aniqlik beradi.
Bezakli béton ishlab chiqarishda uning qotishi jarayonida
Do'stlaringiz bilan baham: |
