Ashyoshunosligi

5.4. Plastmassaianú qayta ishlash va
pardozlash usullari
Plastmassalar quyidagi usullarda ishlab chiqariladi: valsovka 
qilish, kalandrlash, ekstruziya, bosim ostida zichlash, quyish, 
snrkash, shimdirish, sepish, changlatish, payvandlash, yopishtirish 
va h.k. Polimer ashyo sifatli va bir tekis bo‘lishi uchun uning 
larkibiy qismini obdan qorishtirib bir jinsli bo‘tqa holatiga kelíirish 
kerak. Qorishtirish davriy va uzluksiz bo‘ladi. Qorishtiriladigan 
ashyo sochiluvchan va bo‘tqasimon bo‘ladi. Oqova suv quvurlari 
uchun ishlatiladigan viniplast pohmer buyumlar, organik shisha 
qalpoqlar va konstruksiyalarbop uzun buyumlar qoliplash yo‘li 
hilan olinadi. Qizdirilgan siqiq havo bilan zichlanganda bosim 
7—8 MPa gacha ko‘tariladi.
Temir va shu singan buyumlarning sirtini polimer bilan qop- 
lashda changlatish usuli qo‘llaniladi. Buning uchun qizdirilgan 
buyum yuzasiga polimer kukuni sepiladi, uning yuzasiga yopishgan 
polimer erib qatlam hosil qiladi. Shuningdek, yana boshqa usulga 
ko‘ra, buyum yuzasiga obdan tuyilgan pohmer kukuni (polietilen, 
poliamid, polistirol, polivini]. butirol) gaz olovida erib mayda tomchi 
holatida buyum yuzasiga yopishadi va muhofaza qatlami hosil 
bo‘ladi.
Payvandlash va yopishtirish
usullari amaliyotda keng ishlatiladi. 
Polietilen, poliamid, polivinilxlorid va boshqa termoplastik poli- 
tnerlarga tushgan issiq, yuqori chastotali tok, ultratovush, 
radiatsiya nurlari yuborilsa, ular choklari bo‘ylab va yuzalari 
o‘zaro yopishadi.
RangU va manzarali pardozlash usullari.
Plastmassa yuzasini 
pardozlash turli usullarda bajarñadi, ularga hajmiy va yuza bo‘ylab 
rang berish, nusxa bosish, bosib naqsh solish, applikatsiya, dekal- 
kom aniya, m etallash kabi usullarni m isol qilish m um kin. 
Keltirilgan usullardan amaliyotda yupqa o‘ramlar yuzasiga rang 
berishda ko‘pincha hajmiy bo‘yash va nusxa bosish usullari qo‘lla- 
nüadi. Ko‘pgina zamonaviy plastmassa ashyolarining yuzasi qolip- 
dan chiqarilgandan keyin qurilishda qo‘llanishga tayyor holda 
keladi.
97

---

Plastmassa yuzasiga nusxa bosish usuli yuqori sur’atlar bilan 
o‘sib kelayotgan usullar qatoriga kiradi, lekin u barcha yuzalar 
uchun qo‘llanishga tavsiya etilmaydi. Bosmaxona usulda nusxa 
bosish aniq va toza tasvir tushirish imkonini beradi, lekin yuzadagi 
bo‘yoqning qotish jarayoni ko‘p vaqt talab qiîgani uchun hozirgi 
kunda bu usul ishlatilmaydi.
Nusxa bosishning yana bir turiga fleksografiya kiradi. Unda, 
asosan, tez qotuvchi bo'yoqlar ishlatiladi. Qurish jarayonida bo‘yoq 
tarkibidan chiqib ketayotgan uchuvchan moddalar tasvirning 
xiralashishiga olib keladi.