Ashyoshunosligi

Yengil va pardozhop aluminiydan,
asosan, qurilish buyumlari 
va konstruksiyalari tayyorlanadi. Tarkibida Cu, Mn, Mg, Si 
bo‘lgan aluminiy qotishmalarining mustahkamligi 50 M Pa ga 
teng. Xomashyoni kompleks qayta ishlaganda alumindan boshqa 
soda, potash, sement, sulfat kislotasi, o‘g‘it va boshqa mahsu- 
lotlar ham olish mumkin. Toza alumin mashina qisndari, alumin 
uni bo£yoq, gaz hosil qiluvchi pardozbop ko‘p kovaJkli betón, 
alumin qog‘ozi (folga), elektr simlari va boshqalarni olishda 
ishlatiladi.
Alumin, mis, magniy va marganesdan tashkil topgan qotish- 
malar djiralumin deb ataladi. Alumin qotishmalaridan yassi va 
to ‘lqinli taxtalar, zib ishlangan, egilgan, parchinlangan va 
payvandlangan buyum lar ham da uzun quvurlar tayyorlash 
mumkin .
Qurilishda yuqori samarali pardozbop ko‘pik-alumin ashyolari 
harn ishlatiladi. Buning uchun erigan suyuq aluminga o‘zaro 
kimyoviy birikish natijasida gaz chiqaruvchi temir gidridlari (titán, 
bariy yoki siikoniy) qo‘shñadi. Natijada, kichik hajm va og‘irlikdagi 
pardozbop serg‘ovak, yengil, issiqlik o ‘tkazuvchaníigi kichik 
bo‘lgan alumin hosil bo‘ladi. Zichligi 100—300 kg/m3 ga teng 
bo‘lgan ko‘pik-alumin plastik xossaga ega. Uni kesish, ulash va 
yopishtirish qiyin emas.
Magniy
anchagina yengil metalldir. Zichhgi 1730 kg/m3 erish 
harorati 649°C. Toza magniyning chidamliligi kichik. Magniy 
dengiz ostidagi oddiy osh tuzi cho‘kindisidan hosil bo‘!adigan
342

---

karnallit va magnezitdan olinadi. Magniy maxsus yengi! qotish- 
madan ishlangan qism va buyumlar uchun qoplaniladi.
Rux -
oson suyuqlanadigan (419°C), zichlígi 7000 kg/m 3 
gacha bo‘lgan oq yaltiroq metall. Rux, asesan, qotishma tarkibida 
bolib, mix, bolt va tombop po‘iat va boshqalarni ruxlashda 
ishlaíiladi. Oddiy haroratda rux m o‘rt b o ‘ladi. 150°C gacha 
qizdirganda plastik holatga o‘tadi. Rux, rux sulfidli (ZnS) tog‘ 
rudasidan ohnadi.